Dysplazja stawów biodrowych

Jedną z najczęściej pojawiających się wad wrodzonych wśród populacji rasy białej jest niepoprawne kształtowanie się stawu biodrowego, zwane dysplazją. Czasami ciężko jest określić przyczynę jej powstawania, aczkolwiek częściej dotyka dziewczynki niż chłopców. Dodatkowo jest to wada, która szybko zauważona, może ulec całkowitej naprawie. Z tego względu dysplazja stawów biodrowych występuje w 5-6% u dzieci, a bardzo rzadko nieleczona zostaje już u ludzi dorosłych.

Co to jest dysplazja stawu biodrowego?

Jest to wada wrodzona, najczęściej występująca wśród nowo narodzonych dzieci, która polega na zniekształceniu biodra, przez jego niedorozwój. Może to być panewka spłycona, za mała, odchylająca się na zewnątrz, itp. Wada ta zaczyna rozwijać się już podczas ciąży i łatwo ją wykryć, należy również zwrócić uwagę, że nieleczona może doprowadzić do kłopotów z nauką chodu i utykania u dzieci. Natomiast u dorosłych pozostawiona samej sobie prowadzi do szybkich zmian zwyrodnieniowych biodra. Dysplazja stawu biodrowego występuje w 2 postaciach:
a) czysta dysplazja → wadliwy kształt biodr
b) dysplazja z przemieszczeniem poza panewkę → wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego.

Przyczyny powstania dysplazji stawów biodrowych

Jak już wcześniej zostało wspomniane dysplazja ma swój początek już w życiu płodowym. Natomiast, gdy dziecko już przyjdzie na świat wada może się nasilać, podobnie jak u osób dorosłych. Wiele przyszłych mam może się zastanawiać czy mogą temu w jakiś sposób zapobiec – w pewnym sensie i tak, i nie. Przyczyny prowadzące do dysplazji nie są dokładnie znane, jednakże możemy wyznaczyć kilka czynników, które są na “dobrej” drodze do powstania dysplazji.

1. Czynniki genetyczne → wada dziedziczna. Jeśli pojawiła się u rodziców, to występuje większy % prawdopodobieństwa pojawienia się u dzieci tych rodziców dysplazji.
2. Zmiana położenia płodu → często lewe biodro dziecka styka się z kręgosłupem i kością krzyżową matki, co prowadzi do dysplazji lewego stawu biodrowego. Zdarza się często w ciąży mnogiej, bądź przy pierwszej ciąży, gdy w macicy jest bardzo mało miejsca.
3. Zmiany ułożenia kończyn płodu → ultra fizjologiczne ułożenie. Asymetrycznie ułożona jedna kończyna względem drugiej, nieprawidłowe podkurczanie nóżek, głównie pod koniec ciąży.
4. Rozluźnienie torebki stawowej → działanie hormonów pod koniec ciąży, głównie relaksyny. Sprawia ona, że staw staje się wiotki i może dojść do wysunięcia się z panewki głowy kości udowej. W szczególnej mierze narażone są dziewczynki, które szybciej reagują na działanie hormonów.
5. Prostowanie nóżek dziecka → nieprawidłowa pielęgnacja maluszka. Przede wszystkim podczas porodu i mierzenia dziecka, prostowanie nóżek na siłę. Dodatkowo układanie tylko na boczku czy zawijanie z wyprostowanymi nóżkami nie działa zdrowo na dzieci.

Dysplazja stawów biodrowych – jakie są objawy i kiedy do lekarza?

Wada ta może objawiać się w różny sposób zarówno u chłopców jak i u dziewczynek, czy z różnicą między dziećmi, a dorosłymi. Jednakże są charakterystyczne przypadłości, przy których zaobserwowaniu powinniśmy jak najszybciej udać się do lekarza. Wyróżniamy 9 głównych objawów:

1. Trudności w odchyleniu nóżek na boki.
2. Przeskakiwanie czy wywarzanie w stawie biodrowym przy odwiedzeniu i przywiedzeniu nóżek.
3. Większe zginanie i poruszanie jedną nóżką, niż drugą.
4. Ograniczone odwodzenie w jednej z kończyn bądź w obu.
5. Dysproporcja w długości nóg dziecka.
6. Ułożenie nóżek w sposób nienaturalny.
7. Nierówne fałdki znajdujące się między pośladkami dziecka, a udami, aczkolwiek czasami może to być zwykła asymetria.
8. Problemy z chodzeniem już u trochę starszych dzieci i dorosłych.
9. Czasami pojawia się ból i tkliwość przy dotykaniu i poruszaniu kończyną.

Jak rozpoznać dysplazję stawów biodrowych?

Każdy noworodek powinien być przebadany klinicznie przez lekarza ortopedę będąc jeszcze w szpitalu, w pierwszych dniach życia, po 1. miesiącu i po 1. roku życia dziecka. Ważne jest, aby każda wizyta u lekarza została zapisana w książeczce zdrowia dziecka, ułatwi to w późniejszym czasie pracę lekarzom i pomoże w pilnowaniu zdrowia dziecka.
Gdy zaobserwujemy, że charakterystyczne objawy tej wady utrzymują się dłużej niż 6 tygodni dziecka, należy jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego, bądź pediatry. Zostanie wystawione nam skierowanie do ortopedy, jak i również na kontrolne usg, które dobrze jest wykonywać u każdego dziecka, ze względu na ich ogromną skuteczność.

Lekarz ortopeda w celu zdiagnozowania dysplazji bądź odrzucenia tej diagnozy wykona na wizycie kilka podstawowych badań.

1. Popychanie i pociąganie ud dziecka – sprawdzenie luzu panewkowego.
2. Odwiedzenie ud na leżąco – sprawdzenie zakresu ruchu po obydwóch stronach oraz czy ma miejsce nienaturalne ograniczenie ruchu.
3. Złączenie kolan i popchnięcie – sprawdzenie występowania zwichnięcia, poprzez charakterystyczny hałas stawu i jego przeskakiwanie.
4. Badanie fałdów pośladkowych – sprawdzenie ich symetryczności.
5. Badanie długości kończyn – sprawdzenie czy są równe i nie pojawia się dysplazja bądź inna wada rozwojowa, która mogłaby zaniepokoić.

Badania te wykonuje się regularnie, dopóki malec nie zacznie prawidłowo stawiać kroczków bez żadnych odchyleń.

Dodatkowo oprócz badań testowych, lekarz chętnie sprawdzi stawy biodrowe za pomocą USG, które u maluszków jest dokładniejsze niż prześwietlenie. Jest to metoda bezbolesna i całkowicie bezpieczna, a dodatkowo pozwala szybko zdiagnozować wadę stawu biodrowego, a następnie postępy ewentualnego leczenia. Badanie ultrasonograficzne wykonujemy do 3 miesiąca, bądź dłużej. Natomiast zdjęcie rentgenowskie zalecane jest nie szybciej niż po 4 miesiącu życia dziecka. Jest to ważne ze względu na niezrośnięte i niedojrzałe na wcześniejszych etapach chrząstki, które byłyby niewidoczne na prześwietleniu.

W USG wyróżniamy różne typy rozwojowe:

• typ Ia I Ib → prawidłowe stawy biodrowe,
• typ IIa → niedojrzałe fizjologicznie,
• typ IIb I IIc → objęte stawy dysplazją bez przemieszczenia,
• typ IIb I IIc → objęte stawy dysplazją bez przemieszczenia,
• typ D, IIIa, IIIb I IV → dysplastyczne z przemieszczeniem kości.

Gdy na badaniu USG dysplazja stawów biodrowych nam nie wyjdzie, warto korzystać regularnie z wizyt u ortopedy, aby kontrolować czy stawy biodrowe rozwijają się jak należy.
Przeoczona dysplazja w wieku dziecięcym przypomina o sobie w okresie pokwitania (bóle kolan, bioder, ogólne zmęczenie) i tuż po porodzie z pierwszym dzieckiem (początkowe zmiany zwyrodnieniowe).

Jak leczyć dysplazję stawów biodrowych?

Najważniejsza oczywiście jest jak najszybciej postawiona diagnoza i wykryta wada. Wczesna diagnoza do przed ukończeniem 1 miesiąca życia dziecka jest szczególnie ważna, gdyż można wyleczyć całkowicie wadę nawet w ciągu 2-3 miesięcy. Natomiast wykrycie wady znacznie później, spowoduje, że i czas leczenia wydłuży się nawet do kilkunastu miesięcy.

O ile nie ma wskazań do operacji, to samo leczenie dysplazji bywa bardzo łatwe. Należy podjąć współpracę z ortopedą i fizjoterapeutą, którzy pomogą szybko uporać się z wadą u dziecka. Zostanie zalecone kilka ćwiczeń na nóżki i bioderka do wykonywania w domu, aby wzmocnić i/lub pokonać opór przykurczonych mięśni, utrudniających ruchy.
Dodatkowo w tym typie IIa stawów biodrowych warto przejść na szerokie pieluchowanie malucha, tzw. pozycja żabki.

W przypadkach typu IIb, IIc i D zastosowanie ma również sprzęt ortopedyczny taki jak, ortezy: szyna Koszli, poduszka Frejki czy uprząż Pavlika. Utrzymują one nóżki dziecka w fizjologicznym ułożeniu, czyli zgięciu w stawach biodrowych i kolanowych i przechyleniu nóżek na boki. Lekarz sam musi wystawić wniosek o taki sprzęt, gdyż dobierze odpowiedni rozmiar i rodzaj. Aparat taki jest częściowo refundowany.

Gdy dysplazji towarzyszy zwichnięcie, skrócenie nogi, utykanie mamy do czynienia z typem IIIa, IIIb I IV, w których bez leczenia operacyjnego się nie obędzie. Lekarz wyciąga i unieruchamia kończyny gipsem kilka tygodni przed zabiegiem, natomiast na samej już operacji nastawia bioderka pod znieczuleniem ogólnym. Leczenie operacyjne wykonuje się dopiero po 18. miesiącu życia dziecka.

Bez znaczenia na jakim jesteśmy etapie leczenia i który typ został zdiagnozowany, najważniejsze jest, aby pamiętać o regularnych wizytach u lekarza ortopedy.

Dysplazja stawów biodrowych – profilaktyka

Ważne jest, aby przyszli rodzice bądź opiekunowie wiedzieli o zachowaniach, których muszą unikać lub wdrożyć, aby samemu nie doprowadzić do tej wady.

1. Pilnować regularnych wizyt u neonatologa/ortopedy, zwłaszcza tuż po narodzinach.
2. Szerokie pieluchowanie przez pierwsze 6 tygodni życia malca.
3. Często układać maluszka na brzuszku, na pozycję żabki.
4. Nie prostować nóżek maluszka na siłę, zwłaszcza przy przewijaniu – nie ciągnąć za nóżki!
5. Nosić niemowlę w rozkroku, aby nóżki były rozłożone na boki.
6. Nowonarodzone dziecko ubierać w luźne ubranka.
7. Nie sadzać, ani uczyć dziecko chodzić na siłę!