Guz mózgu

Ośrodkowy układ nerwowy, w skrócie OUN, to najważniejsza część całego układu nerwowego u człowieka. Mowa tu o mózgu i rdzeniu kręgowym. Nie jest tajemnicą, że mózg odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu. Odbiera sygnały ze świata zewnętrznego i je przetwarza, a następnie wysyła informację, by organizm odpowiednio zareagował. Brzmi jak długi proces, a dzieje się to w ułamkach sekund. Który komputer tak potrafi? Mózg to niesamowity organ. Gdy w jego tkankach pojawia się jakaś nieprawidłowość, jak np. guz, może dojść do wielu komplikacji związanych z codziennym funkcjonowaniem. Nie można tego lekceważyć, chodzi tu o zdrowie, a nawet życie. Dlatego warto przyjrzeć się temu problemowi i skonsultować z odpowiednim lekarzem, najtrafniej by było z neurochirurgiem.

Co to jest guz mózgu?

Gdy w mózgu pojawia się jakaś nietypowa masa, która nie jest prawidłową tkanką mózgową, traktuje się ją jako ciało obce. Często zmiany tego typu zalicza się do rakowych. Na początku rozwijający się nowotwór nie daje żadnych objawów. Rośnie wolno, komórka po komórce powiększając swój rozmiar. Jest to długi proces. Niekiedy symptomy choroby pojawić się mogą, dopiero gdy guz będzie na tyle duży, że będzie uciskać na obszary wokół niego. Zmniejszająca się przestrzeń i zwiększenie ciśnienia w czaszce może spowodować wystąpienie różnych objawów.

Czynniki ryzyka

Do przyczyn pojawienia się w mózgu nowotworu zalicza się kilka czynników. Choć tak naprawdę temat ten nie jest do końca zbadany. Jednak w większości przypadków widać, że pacjenci z niedoborami odporności łatwiej zapadają na nowotwory mózgu. Kolejnym powodem są choroby genetyczne, ale promieniowanie czy pestycydy również mają duży wpływ na zachorowalność.

Jakie są rodzaje guzów w mózgu i ich objawy?

Spośród najczęściej występujących guzów wyróżnia się:

• oponiaki,
• glejaki (skąpodrzewiaki, gwiaździaki, wyściółczaki)
• gruczolaki przysadki,
• chłoniaki,
• i inne.

Możliwe zmiany nowotworowe dzieli się na pierwotne i wtórne:

1. Pierwotne to głównie glejaki i oponiaki. Są to guzy, które z reguły nie dają przerzutów do innych narządów, jednak rozrastają się w swoim otoczeniu.
2. Nowotwory wtórne mózgu – pojawiają się na skutek przerzutów z innych narządów – ze zmian złośliwych, np. przy raku piersi czy płuc.

Guzy można też podzielić na łagodne i złośliwe:
Te łagodne zwykle nie mają nacieków, czyli nie rozrastają się w głąb zmiany początkowej. Ich brzeg jest dobrze odgraniczony, a dzięki temu łatwiejszy do usunięcia. Zazwyczaj rosną bardzo wolno. Rokowanie jest przy takiej zmianie wysokie dla pacjenta. Większość oponiaków zaliczać można do tych łagodnych zmian.

Złośliwe mają tendencję do naciekania. Dają zdecydowanie gorsze rokowania dla chorego. Do złośliwych można zaliczyć przede wszystkim glejaki, wyściółczaki i skąpodrzewiaki.

Oponiaki
Są to guzy zaliczane do pierwotnych. Zdecydowana większość przypadków to zmiany łagodne (aż 90%), złośliwe oponiaki to zaledwie 1-3%. U kobiet pojawiają się dwukrotnie częściej niż u mężczyzn. Pacjentami są głównie osoby w przedziale wiekowym między 40 a 70 r. życia. Guzy rosną bardzo wolno, stopniowo uciskając na pobliskie struktury mózgu. Czynnikami ryzyka pojawienia się takiego nowotworu są: napromieniowanie oraz geny, czasem podaje się także zmiany hormonalne.

Guzy te mają tendencję do umiejscawiania się w trudno dostępnych chirurgicznie miejscach i nie zawsze jest możliwe całkowite ich usunięcie.

Glejaki
Glejak jest pierwotnym i jednym z najczęściej występujących guzów mózgu. Glejaki dzielimy na: gwiaździaki (np. glejak wielopostaciowy), wyściółczaki, skąpodrzewiaki, rdzeniaki i mieszane postacie. Dużo częściej ten rodzaj nowotworu atakuje dzieci niż dorosłych. Natomiast wśród osób dorosłych, częściej zapadają na niego mężczyźni.

Glejak może przyjąć postać łagodną lub złośliwą. Najłagodniejszym glejakiem jest gąbczak. Umiejscawia się w okolicy nerwu wzrokowego, pnia mózgu i podwzgórza. Cechuje go wyraźne odgraniczenie od otoczenia. Złośliwy typ to najczęściej glejak wielopostaciowy. Ma najwyższy stopień złośliwości. Bardzo szybko zwiększa swój rozmiar i rozprzestrzenia się na pobliskie części mózgu. Najczęściej pojawia się w płacie skroniowym i czołowym.

Jakie objawy daje guz mózgu?

Każdy guz jest inny, miejsce jego położenia jest równie ważne, co jego specyfika. Od tego wszystkiego zależy, jakie pacjent mógłby odczuwać symptomy. Objawy można podzielić na ogólne i ściśle związane z umiejscowieniem guza, tak zwane ogniskowe.

Do ogólnych się wlicza:

• silne bóle głowy,
• zawroty głowy,
• nudności i wymioty, szczególnie z rana,
• zaburzenia pamięci, brak koncentracji,
• obrzęk mózgu,
• napady padaczkowe,
• osłabienie sprawności umysłowej, otępienie.

Ogniskowe objawy, związane ściśle z lokalizacją guza, to:

• zaburzenia czucia,
• zaburzenia mowy, słuchu, wzroku, smaku
• niedowład,
• mrowienie twarzy,
• zaburzenia równowagi.

Z racji, że umiejscowienie guza ściśle wpływa na to, jakich objawów można się spodziewać, warto przypomnieć, za co odpowiedzialne są poszczególne części mózgu. Dzieli się on na dwie półkule, prawą i lewą. Prawa odpowiada za wyobraźnię, emocje, duchowość, uzdolnienia plastyczne i muzyczne, poczucie przestrzeni, rozumienie metafor, kompleksowe myślenie, seks i sny. Dodatkowo kontroluje lewą stronę naszego ciała. Lewa półkula skupia się na prawej części ludzkiego ciała oraz odpowiada za logiczne myślenie, mowę, analizę, wszelkie matematyczne zdolności.

Dodatkowo mózg dzieli się na 4 płaty: czołowy, skroniowy, ciemieniowy i potyliczny. Każda z części jest odpowiedzialna za inne funkcje. Jeśli guz znajdzie się w jednej z nich, jego obecność zaburzy i naruszy ich prawidłowe działanie.

Jak przebiega diagnozowanie guza mózgu?

Guzy niedające objawów najczęściej wykrywane są przypadkowo. Do diagnozy wykorzystuje się wiele badań, takich jak:

• tomografia komputerowa (CT)
• rezonans magnetyczny (MRI)
• EEG
• RTG
• badanie dna oka
• badania krwi
• angiografia.

Najważniejsze przy diagnozie jest tomografia i rezonans, czyli badania obrazowe. Za ich pomocą lekarz jest w stanie wykryć i ocenić umiejscowienie oraz rozległość guza w mózgu. W przypadku guza o charakterze złośliwym nieraz potrzebne jest pobranie szpiku do badania, badanie kości i dodatkowe USG jamy brzusznej, by wykluczyć patologiczne zmiany.

Jak wygląda leczenie guzów mózgu?

Lekarz diagnozujący nowotwór w mózgu, by zdecydować jakie leczenie będzie dla pacjenta najlepsze, zaczyna od oceny jego charakteru, zaawansowania, rozmiaru i oczywiście lokalizacji. Na tej podstawie wybiera spośród następujących metod:

• całkowite usunięcie chirurgiczne zmiany nowotworowej – to czy będzie to wykonalne, zależy od lokalizacji guza. Często całkowite usunięcie nie jest możliwe i niesie ze sobą ryzyko powikłań;
• częściowe wycięcie guza – dokonuje się częściowego usunięcia zmiany, na tyle ile jest to możliwe, aby chociaż zmniejszyć zbyt wysokie ciśnienie wewnątrz czaszkowe;
• radioterapia – jako leczenie uzupełniające np. po częściowym usunięciu guza. Dzięki tej metodzie można zmniejszyć guza, zahamować jego rozwój;
• chemioterapia – stosowana zazwyczaj razem z radioterapią jako leczenie uzupełniające. Niszczy komórki rakowe w organizmie;
• nóż gamma – nowoczesna technika łącząca radioterapię z chirurgią nieinwazyjną. Leczenie odbywa się za pomocą promieni kobaltowych;
• obserwacja pacjenta – czasem przy niewielkich zmianach nie podejmuje się od razu leczenia chirurgicznego, zamiast tego obserwuje się guza, jego tempo wzrostu. Bywa, że u pacjentów powyżej pewnego wieku, operacja byłaby bardzo ryzykowna, a niektóre łagodne i niewielkie zmiany mogą nie dawać żadnych objawów. Wtedy właśnie zaleca się regularną obserwację takiego guza.

Oponiaki – jako najskuteczniejszą metodę leczenia uznaje się neurochirurgiczne usunięcie nowotworu. Oponiaki bezobjawowe wykryte u osób w wieku 70 lat i więcej, zazwyczaj nie wymagają leczenia. U osób młodszych zmiany, które nie dają objawów i są wykryte przypadkowo, też często nie wymagają usunięcia. Pacjent poddany jest wtedy regularnym obserwacjom, czy masa nowotworowa się nie powiększa. Natomiast złośliwe zmiany i te, które nie są w stanie być usunięte w całości, należy poddać dodatkowemu leczeniu. Jest to zazwyczaj radioterapia celowana. Chemioterapii nie stosuje się przy leczeniu oponiaków mózgu.

Glejaki – jako pierwsze w kolejności wybiera się neurochirurgiczne wycięcie guza. Gdy jest to możliwe, neurochirurg usuwa całą zmianę, lub jej część. Przy częściowej resekcji wycina na tyle dużo, by maksymalnie zmniejszyć objętość guza, przy czym nie uszkodzić żadnych funkcji neurologicznych. Następnie po zbadaniu pod mikroskopem typu i rodzaju agresywności nowotworu, podejmuje się leczenie uzupełniające. Wtedy jest to radioterapia lub chemioterapia. Niekiedy stosuje się eksperymentalną terapię, np. genową, wirusoterapię czy immunoterapię.

Jakie są rokowania dla pacjenta z guzem mózgu?

Guz mózgu to niebezpieczna choroba zagrażająca życiu pacjenta, dlatego warto skonsultować z lekarzem każde niepokojące symptomy natury neurologicznej połączone z objawami ogólnymi. Zdolność naciekania i dawania przerzutów do innych narządów – te dwie cechy – zazwyczaj są wyznacznikiem rokowania dla pacjenta chorego na nowotwór.

W kwestii nowotworów zazwyczaj decydujące jest to, czy jest to guz łagodny, czy złośliwy. A jeśli złośliwy, to jaki ma stopień złośliwości. Im wyższy stopień zaawansowania, tym mniejsze szanse na wyleczenie. Dlatego też tak ważne jest, aby jakiekolwiek niepokojące symptomy konsultować z lekarzem. Wcześnie wykryte zmiany w mózgu mają dużo większe szanse na leczenie i dłuższe życie dla pacjenta.