Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy

Czym jest pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy i czym są spowodowane?

Pokrzywka jak i obrzęk naczynioruchowy są związane z zaburzeniami w działaniu naczyń krwionośnych. W wyniku ich rozszerzenia się w tkance podskórnej, albo podśluzowej (np. w jamie ustnej), powstaje obrzęk, który niejednokrotnie utrudnia funkcjonowanie, lub nawet zagraża życiu.

Ze względu na przyczynę jego powstawania, wyróżnia się dwa jego typy. Pierwszy jest związany z naszymi genami i może pojawić się bez żadnego powodu. Występuje on jednak zdecydowanie rzadziej. Drugi natomiast typ nazywany jest nabytym, ze względu na jego pojawienie się wskutek jakiejś przyczyny. W przypadku reakcji uczuleniowej może być wywołany przez niektóre leki na nadciśnienie, antybiotyki, jad owadów czy pokarm jak np. orzeszki ziemne, owoce morza czy cytrusy.

Ten rodzaj obrzęku może też wystąpić w przebiegu nowotworu czy u chorych na tocznia układowego rumieniowatego.

W przypadku gdy w obrzęku naczynioruchowym do zmian dochodzi „pod skórą”, tak zmiany o pokrzywkowe dzieją się w skórze. Sama zasada powstawania jest taka sama. Dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i obrzęku, co doprowadza do pojawienia się na skórze wyniosłej zmiany, którą jest bąbel pokrzywkowy. Na szczęście zazwyczaj nie jest on równie dramatyczny w przebiegu.

Przyczyn pokrzywki jest bardzo wiele. Podobnie jak obrzęk naczynioruchowy, może mieć ona związek z reakcjami uczuleniowymi na pokarmy czy jady owadów. Istnieje również rodzaj pokrzywek kontaktowych, gdzie w wyniku dotknięcia skóry przez jakiś materiał mogą pojawić się wykwity w tym miejscu. Najczęściej są to lateks, chemia zawarta w kosmetykach czy ubraniach, oraz materiały zwierzęce jak ślina czy sierść. Niektóre leki również mogą spowodować wysyp zmian pokrzywkowych na naszej skórze. W tej grupie znalazły się tak popularne substancje jak penicylina, czy aspiryna. Zdarza się też nierzadko, że nie można odnaleźć przyczyny powstałych zmian. Taka forma pokrzywki nazywa się samoistną.

W przypadku, kiedy zmiany ustępują w ciągu 6 tygodni mówimy o pokrzywce ostrej, natomiast jeśli utrzymują się dłużej mówimy wtedy o odmianie przewlekłej.

Jakie są objawy obrzęku naczynioruchowego i pokrzywki?

Obrzęk naczynioruchowy może się pojawić w różnych narządach. Najczęściej jednak występuje w obrębie powiek warg i języka, drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym, oraz okolicach płciowych. Czasami pacjent odczuwa objawy przepowiadające, po których nagle pojawia się obrzęk naczynioruchowy. Należą do nich bóle głowy, mrowienie czy pojawiający się na skórze rumień. U blisko połowy pacjentów z obrzękiem naczynioruchowym występuje też pokrzywka.

W miejscu obrzęku skóra może być blada, a sama zmiana bolesna. Czasami utrzymuje się ona nawet ponad 3 dni. Zdarza się, że obrzęk nawraca, najczęściej w tym samym miejscu.

Zmianom skórnym często towarzyszą zaburzenia w przewodzie pokarmowym. Gwałtowny obrzęk jelit może powodować silny ból brzucha, nudności wymioty i biegunkę. Objawy te mocno przypominają zapalenie wyrostka robaczkowego i mogą doprowadzić do postawienia mylnej diagnozy.

Najbardziej niebezpieczne dolegliwości są związane z obrzękiem krtani. W tym przypadku pojawia się uczucie ucisku w gardle, i narastające problemy z połykaniem i oddychaniem. Jest to sytuacja szczególnie niebezpieczna, będąca stanem zagrożenia życia.

W niektórych sytuacjach zdarza się, że obrzęk naczynioruchowy jest zapowiedzią ciężkiej uogólnionej na cały organizm reakcji alergicznej, która nazywa się anafilaksją. Może w niej dojść do zagrażającego życiu gwałtownego spadku ciśnienia tętniczego.

Jeśli chodzi o pokrzywkę, to ma ona kształt swędzącego, piekącego lub bolącego bąbla. Zazwyczaj jest on dobrze widoczny i odgraniczony od skóry. Ma barwę porcelanowo-białą lub różową i jest otoczony rumieniem. Bąble mogą się zlewać w różne kształty i zajmować niekiedy duże obszary. Nasilenie dolegliwości często ulega zmianie w ciągu dnia.

W przypadku pokrzywki ostrej zmiany zazwyczaj ustępują szybko. W sytuacji, gdy ma ona charakter przewlekły mogą nawracać raz na miesiąc lub tydzień, a przy dużym nasileniu nawet codziennie. Gdy dołączają się objawy ogólnoustrojowe jak duszność czy spadek ciśnienia krwi, to wtedy podobnie jak w obrzęku naczynioruchowym prawdopodobnie mamy do czynienia z reakcją anafilaktyczną, która wymaga szybkich i zdecydowanych działań.

Jak diagnozujemy pokrzywkę i obrzęk naczynioruchowy?

W przypadku pokrzywki rozpoznanie ustala się na podstawie wyglądu wykwitów skórnych. W rozwikłaniu zagadki niezwykle ważny jest szczegółowy wywiad. Istotne jest niemalże wszystko. Kiedy i w którym miejscu wystąpiły zmiany, jak często się pojawiają i jak długo trwają, czy mają związek z pokarmem, czy kontaktem skóry z jakimś przedmiotem czy ze zwierzętami. To wszystko to tylko niewielka część pytań, które podczas rozmowy zada nam lekarz. Jeżeli specjalista nie uzyska wystarczająco dużo istotnych informacji może wysłać nas na dodatkowe badania obejmujące rozmaite testy skórne, próby prowokacyjne czy badania krwi. W tych ostatnich jednymi z ważniejszych są stężenia immunoglobulin IgE czy oznaczenie ilości eozynofilów, które są jednym z rodzajów krwinek białych.

W rozpoznaniu obrzęku naczynioruchowego przebiegającego z pokrzywką stosuje się w zasadzie takie same badania jak w przypadku samej pokrzywki. Natomiast rozpoznanie obrzęku naczynioruchowego bez pokrzywki opiera się głównie na wynikach badań laboratoryjnych, z których najważniejsze to OB, CRP, D-dimery, badanie moczu. Ważne jest również poszukiwanie różnych przeciwciał, mogących świadczyć o nieprawidłowościach odpornościowych mogących wywołać obrzęk naczynioruchowy.

Jak leczyć?

W przypadku pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego istnieje kilka ogólnych zasad, zapobiegających wystąpieniu objawów. Jeżeli wiemy jakie są okoliczności pojawiania się dolegliwości, powinniśmy zminimalizować możliwość narażenia nas na nie. Gdy mają ona charakter kontaktowy powinniśmy unikać tych rzeczy, które działają drażniąco na skórę. W przypadku dolegliwości związanych z pokarmami należy zastosować dietę eliminującą dane produkty z naszego jadłospisu. Jeżeli dolegliwości mają związek z występującą inną chorobą, powinniśmy dążyć do jej jak najlepszej kontroli, poprzez regularne i zdyscyplinowane leczenie.

Gdy zachodzi potrzeba przyjmowania leków, tymi najczęściej zalecanymi przez lekarza są leki przeciwhistaminowe czy glikokortykosteroidy.

Jeśli w obu tych chorobach pojawią się duszność, świsty wdechowe, obrzęk w jamie ustnej lub okolicy krtani czy spadek ciśnienia należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Jest to stan zagrożenia życia i wymaga jak najszybszego leczenia w szpitalu.

Do kogo zgłosić się po pomoc w przypadku pokrzywki?

Pierwszym lekarzem do którego powinniśmy się udać jest specjalista medycyny rodzinnej. Po wstępnym wywiadzie i badaniu może on rozpocząć leczenie. Jeśli stwierdzi, że istnieje taka konieczność, może nas skierować do lekarza alergologa lub dermatologa. W sytuacji natomiast, kiedy zmianom skórnym towarzyszą niepokojące objawy ze strony układu oddechowego albo krążenia należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.

W celu uzyskania większej ilości informacji polecamy stronę Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego lub zasięgnięcie porady u naszych specjalistów.