Wady postawy

Praca przy biurku po wiele godzin, brak aktywności fizycznej lub siedzący tryb życia, za ciężkie plecaki i długi czas spędzony w ławce szkolnej u dzieci czy złe nawyki posturalne. To wszystko może doprowadzić do wad postawy. Na szczęście mamy na tyle nowoczesną medycynę, że są to zaburzenia, które możemy wyleczyć. Najważniejsze jest jednak, aby jak najszybciej rozpoznać problem i wdrożyć terapię.

Wady postawy – czym są?

Najprościej mówiąc są to wszystkie odchylenia od prawidłowego kształtu i ułożenia kości względem innych, często z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi. Zwykle są to wady dość zauważalne jak: pochylenie ciała w bok, mocno odstające łopatki, skrzywione kolana bądź stopy, które uparcie nie chcą być proste czy krzywa głowa. Jednakże skąd wiedzieć czy dana postawa jest prawidłowa? U większości populacji charakteryzuje się swobodnym i przede wszystkim prostym ułożeniem ciała bez widocznych odchyleń i objawów bólowych.

Przyczyny powstawania wad postawy

Występujące zarówno u dzieci jak i u dorosłych, mają różne podłoże:

1. wady wrodzone
   • wady słuchu, wzroku
   • choroby kości i mięśni
2. wady nabyte
   • choroby układu ruchu, m.in.: złamania zwłaszcza kończyn dolnych i miednicy, młodzieńcze zapalenie stawów, dysplazja stawu biodrowego, krzywica, choroba Scheuermanna,
   • osteoporoza,
   • choroby zwyrodnieniowe stawów,
   • zaburzenia napięcia mięśni w chorobach neurologicznych,
   • nadwaga,
   • zespoły przeciążeniowe,
   • przewlekłe choroby, np. układu oddechowego,
   • wady słuchu i wzroku,
   • złe nawyki,
   • siedzący tryb życia,
   • źle dobrane obuwie,
   • za ciężkie plecaki u dzieci,
   • problemy emocjonalne i psychiczne.

Wady postawy – podział

Nieprawidłowa postawa ciała może powodować wiele niebezpiecznych schorzeń, m.in.:

• boczne skrzywienie → postawa skoliotyczna,
• plecy okrągłe → kifoza,
• plecy wklęsłe → lordoza,
• plecy płaskie,
• plecy okrągło – wklęsłe,
• kolana szpotawe,
• kolana koślawe,
• stopa szpotawa,
• stopa koślawa,
• stopa końsko-szpotawa,
• płaskostopie.

Jak zdiagnozować wady postawy i jakie są objawy?

Bez względu na to, które jest to zaburzenie w większości przypadków objawia się z dolegliwościami bólowymi na różnym tle, jednakże trudno określić co jest jego przyczyną. Przypadłość najczęściej jest zauważalna, kiedy następuje deformacja postawy, jednakże na tym etapie terapia będzie bardzo długa i nie ma pewności, że wrócimy do prawidłowej postawy.

Zatem patrząc jakie mamy etapy powstawania wad, warto interweniować już w drugim okresie, gdy pojawia się ból mięśni, ścięgien czy więzadeł. Jest to bardzo ważne, gdyż możemy całkowicie zniwelować cały proces powstania wady.

Fazy powstawania wad postawy:

1. okres I → zmiany czynnościowe (wzmożone napięcie jednych mięśni, a osłabienie drugich), trwa od kilku tygodni do miesięcy. Z powodu braku objawów bólowych i deformacyjnych, okres ten jest w większości niezauważalny.
2. okres II → w tym okresie powstają przykurcze, co objawia się charakterystycznym bólem mięśni i może trwać nawet kilka lat. Na tym etapie możemy bez większych trudności skorygować odchylenia i wrócić do prawidłowej postawy.
3. okres III → zmiany strukturalne, czyli już te patologiczne. Możemy tutaj zapobiec dalszym zmianom, jednakże, aby odwrócić to co powstało zwykle potrzebna jest intensywna rehabilitacja, a powrót do pełnego zdrowia w niektórych przypadkach jest już niemożliwy.

Poszczególne wady postawy i charakterystyczne ich objawy

Postawa skoliotyczna
Jest to przechylenie kręgosłupa na lewą bądź prawą stronę w jednym lub kilku miejscach spowodowane zaburzonym balansem mięśniowym. Zwykle objawami są:

• tzw. boczne skrzywienie,
• biodra i ramiona na różnej wysokości,
• wystające łopatki,
• nierówne wcięcia w talii,
• w zaawansowanej nierówne nogi.

Nieleczona pogarsza funkcjonowanie układu oddechowego i krwionośnego oraz osłabia wydolność organizmu.

Kifoza

Jest to nadmierne wygięcie odcinka piersiowego kręgosłupa oraz przodopochylenie głowy. Charakterystycznymi objawami są:

• tzw. okrągłe plecy,
• wysunięte do przodu barki i głowa,
• zaokrąglone ramiona,
• spłaszczona i zapadnięta klatka piersiowa,
• rozsunięte i odstające od klatki piersiowej łopatki,
• zwiększone tyłopochylenie miednicy,
• w zaawansowanym stopniu garb.

Dodatkowo mogą się pojawić bóle górnej części pleców i problemy z oddychaniem ze względu na ucisk na płuca.

Mięśnie rozciągnięte (osłabione) → czworoboczny grzbietu, prostownik grzbietu (w odcinku piersiowym) i równoległoboczny.

Mięśnie przykurczone (mocno napięte) → piersiowy większy i mniejszy, zębaty przedni i najszerszy grzbietu.

Lordoza

Jest to wada postawy polegająca na pogłębieniu fizjologicznej lordozy, z widocznym wysunięciem odcinka lędźwiowego kręgosłupa w przód. Objawy:

• tzw. plecy wklęsłe,
• przodopochylenie miednicy,
• wypięty brzuch,
• uwypuklone pośladki,
• ból w okolicach odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Nieleczona może sprzyjać zaburzeniom trawienia, przewlekłym bólom brzucha czy zaburzeniom menstruacyjnych u kobiet.

Mięśnie rozciągnięte → prosty oraz skośny zewnętrzny i wewnętrzny brzucha, półbłoniasty, półścięgnisty, pośladkowy wielki i dwugłowy uda.

Mięśnie przykurczone → krawiecki, prosty uda, czworoboczny lędźwi, biodrowo-lędźwiowy i prostownik grzbietu (odcinka lędźwiowego).

Plecy płaskie

To zniesienie oraz spłycenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Charakterystycznymi objawami oprócz dolegliwości bólowych całego kręgosłupa i narządów wewnętrznych są:

• opadnięte i wysunięte do przodu barki,
• spłaszczona klatka piersiowa,
• odstające łopatki,
• asteniczna sylwetka,
• tyłopochylenie miednicy,
• zmniejszone napięcie mięśni tułowia,
• patologiczne położenie narządów wewnętrznych.

Nieleczone mogą powodować zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa.
Mięśnie osłabione → czworoboczny lędźwi, biodrowo-lędźwiowy i prostownik grzbietu (odcinek lędźwiowy).

Mięśnie spięte → czworoboczny grzbietu, równoległoboczny i prostownik grzbietu (odcinek piersiowy).

Plecy okrągło-wklęsłe

Wada postawy, przeciwna do pleców płaskich, w której następuje pogłębienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, czyli lordozy lędźwi i znacznej kifozy odcinka piersiowego. Objawy:

• wysunięcie do przodu głowy i barków,
• odstające łopatki,
• uwypuklone pośladki i brzuch,
• zwiększone przodopochylenie miednicy.

Wada ta oprócz sporych dolegliwości bólowych, powoduje zmiany w pojemności i wielkości narządów i jam ciała. Co z kolei może doprowadzić do wielu groźnych chorób.
Mięśnie osłabione i przykurczone takie same jak w przypadku schorzenia okrągłych pleców i wklęsłych. Dodatkowo:

mięśnie rozluźnione → kulszowo-goleniowe i mięśnie brzucha w części pod pępkowej,
mięśnie spięte → międzyżebrowe.

Kolana szpotawe

Jest to wada kończyn dolnych, która polega na wygięciu kolan na zewnątrz. Jest to wada najczęściej dotykająca dzieci, aczkolwiek u dorosłych również się zdarza. Objawy:

• kolana w kształcie litery O,
• złączone stopy i kostki,
• przeprosty w stawach kolanowych,
• nogi są skręcone do wewnątrz w stawach biodrowych,
• ból nóg po dłuższym chodzeniu,
• nadmierne napięcie i rozciągnięcie niektórych mięśni.

Kolana koślawe

Charakteryzuje się wygięciem kolan do wewnątrz. Podobnie jak z kolanami szpotawymi występują głównie u młodych ludzi, gdzie cały kościec dopiero się kształtuje, ale również u dorosłych. Typowe objawy:

• nogi w kształcie litery X,
• stykanie kolan,
• stopy i kostki są oddalone od siebie więcej niż 5 cm,
• chwiejny chód,
• nadmierne napięcie oraz rozciągnięcie niektórych mięśni,
• w przypadku koślawości jednego kolana – skrócenie tej kończyny.

Stopa końsko-szpotawa

Wada stopy, która wydaje się być krótsza przez zgięcie podeszwowe stopy i jej przywiedzenie i jej zbyt duże odwrócenie. Objawy:

• stopa opiera się na brzegu,
• podeszwa stopy skierowana ku górze,
• nie ma możliwości ułożenia stopy prawidłowo na podłożu,
• zanik mięśni, charakterystyczna szczupła łydka,
• nieprawidłowy chód,
• niechęć do aktywności fizycznej.

Stopa płasko-koślawa

Jest to wada postawy, w której stopa wygląda na dłuższą z jednoczesnym pochyleniem kostek do środka. W większości przypadków wada ta jak i końsko-szpotawa dotyczy obu stóp, rzadziej jednej. Objawy:

• stopa oparta na brzegu przyśrodkowym,
• bóle łydek i stóp,
• bolące modzele i otarcia na stopie,
• zdarte podeszwy butów po wewnętrznej stronie,
• nieprawidłowy chód,
• zmniejszona amortyzacja podczas chodu,
• niechęć do aktywności fizycznej,
• mogą wystąpić ograniczenia w poruszaniu palcami.

Płaskostopie

Nienaturalne ułożenie stopy na podłożu, gdzie całą powierzchnią dotyka podłoża, przez obniżenie fizjologicznego sklepienia stopy. Charakterystyczne objawy:

• stopa płaska,
• koślawy paluch,
• obrzęk i ból stóp,
• utrudniony chód, zwykle ciężki i kołyszący,
• modzele i odciski na podeszwie stopy.

Brak interwencji lekarza w przypadku jednej z wad, prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu. Wpływa na stan psychiczny, wygląd oraz osłabia pracę wszystkich narządów organizmu, w tym najbardziej układu krwionośnego i oddechowego. Nieleczone powikłania wad postawy w postaci problemów nie tylko z postawą, ale i z narządami mogą zagrażać zdrowiu i życiu.

Kto leczy wady postawy oraz jak je leczyć?

Gdy wady są w pierwszym etapie ciężko je samemu zobaczyć, jednakże, gdy zauważymy odstające łopatki, barki i głowę wysunięte do przodu, pochylenie ciała na którąś ze stron, trudności przy chodzeniu czy nienaturalne ułożenie stóp często objawiające się dolegliwościami bólowymi należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Zwłaszcza rodzice małych dzieci bądź ich opiekunowie powinni zwracać szczególną uwagę na rozwój malców. U dzieci można szybciej i łatwiej wrócić do prawidłowej postawy, ze względu na rozwijający się młody organizm i zdolność do szybkiej regeneracji.

Najlepiej jest się udać do ortopedy bądź fizjoterapeuty, oboje specjaliści zajmują się całym układem ruchu i będą wiedzieć jak uporać się z danym problemem. Bez różnicy do którego terapeuty się udamy wykona kompleksowe badanie diagnostyczne. Sprawdzi zakres ruchów, odchylenia od normy w ustawieniu kości i zbada mięśnie. Często niezbędny będzie wynik z USG mięśni, prześwietlenia kości, a nawet opis rezonansu magnetycznego i badanie krwi, wtedy lekarz skieruje nas na dodatkowe badania, aby potwierdzić swoją diagnozę.

Po przejściu przez całą serię badań specjalista przejdzie do leczenia. Zarówno w przypadku dzieci i dorosłych niezbędny będzie cały pakiet ćwiczeń, gdzie terapeuta nauczy jak je wykonywać, będzie je nadzorował i część zaleci do wykonywania w do domu. Zazwyczaj jest to gimnastyka korekcyjna, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające odpowiednie partie mięśni. Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć tego, a regularnie i prawidłowo je wykonywać. Dodatkowo świetnymi metodami do leczenia wad postawy będzie gorset w przypadku wad kręgosłupa, terapia manualna, masaże, wkładki ortopedyczne, taśmy korygujące postawę czy zabiegi fizykoterapeutyczne pomagające uśmierzyć ból.

W zaawansowanym przypadkach potrzebne będzie leczenie operacyjne, gdzie chirurg wstawi specjalne płytki stabilizujące kości, usunie przerośnięte mięśnie bądź zmieni miejsce ich przyczepów na te prawidłowe. Jednakże operacja to tak naprawdę ostateczność, którą stara się stosować jak najrzadziej, gdy inne metody nie dadzą rady na tak zaawansowanym etapie wad postawy.

W jaki sposób możemy zapobiegać wadom postawy?

Najważniejsza jest odpowiednia profilaktyka, tak naprawdę już od pierwszych miesięcy życia małego człowieczka, ale i później w dorosłości. Świetnym rozwiązaniem będzie ograniczenie do minimum siedzącego trybu życia i wprowadzenie aktywności fizycznej, zwłaszcza tej na świeżym powietrzu. Warto znaleźć kompana do aktywności, bez względu na to czy jest to spacer, jogging czy jazda na rowerze, im więcej aktywnych osób tym większa motywacja do wspólnej aktywności i ćwiczeń. U dzieci dobrym zaleceniem jest zapisanie na basen, który świetnie poprawia układ krążeniowo-oddechowy i rozluźnia napięte mięśnie. Oraz zadbać o odpowiedni tornister, żeby nie był zbyt ciężki i dobrze dobrane do wzrostu dziecka meble, typu biurko i krzesło. Zarówno u ludzi dorosłych jak i u tych młodszych nie wolno zapominać, że najważniejsza jest zbilansowana dieta, odpowiedni ilość odpoczynku i bardzo popularne hasło “ruch to zdrowie”. Tak naprawde jest!