Hiperprolaktynemia

Ogromna część społeczeństwa w chwili występowania przewlekłego spadku libido u obu płci, nadmiernego owłosienia czy skąpych miesiączek u kobiet uważa, że to całkowicie normalne, bo każdy człowiek jest inny i nie ma czym się przejmować. Dużo niepokoju przynosi zaś całkowita utrata comiesięcznego krwawienia u Pań lub znaczne powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn. Jednakże takie symptomy świadczą o tym, że w organizmie zaszły już poważne zaburzenia i zmiany w funkcjonowaniu gruczołów, głównie, jakim jest przysadka. Warto do tego nie dopuszczać i zgłosić się do specjalisty w chwili wystąpienia już pierwszych objawów hiperprolaktynemii. Czym jest przysadka mózgowa i jakie objawy towarzyszą jej nadmiernej pracy? Zarówno o tym, jak i sposobach leczenia poniżej w artykule znajdują się odpowiedzi.

Co to jest przysadka?

Przysadka mózgowa jest gruczołem dokrewnym – nadrzędnym o bardzo niewielkich rozmiarach znajdującej się wewnątrz czaszki. Określa się nawet, że jest wielkości jednego ziarnka grochu. Zbudowana jest z trzech płatów: przedniego, środkowego i tylnego. Przy czym to właśnie dwa pierwsze odpowiadają za wydzielanie najważniejszych dla organizmu hormonów, jak:

• endorfiny PEA,
• prolaktynę – PRL,
• wzrostu – GH,
• luteinizujący – LH,
• tyreotropowy – TSH,
• folikulotropowy – FSH,
• adrenokortykotropowy – ACTH,
• melanotropinę – MSH,
• lipotropinę – LPH.

Natomiast największą funkcją płata tylnego jest magazynowanie wazopresyny (ADH) i oksytocyny, a w chwili otrzymania odpowiedniej informacji uwolnienie ich do organizmu.

Dlaczego przysadkę mózgową nazywa się gruczołem nadrzędnym?

Z tego względu, że oprócz tego, że pełni wiele ważnych funkcji w organizmie, jak produkcję i wydzielanie hormonów to dodatkowo nadzoruje pracę innych ważnych gruczołów, które odpowiadają również za ich wydzielanie. Dodatkowo ważnym jest wspomnieć, że jest dokładnie związana swoją pracą z drugą strukturą w mózgowiu, zwaną podwzgórzem i działają zawsze ściśle współpracując.

Co to oznacza hiperprolaktynemia?

Hiperprolaktynemia jest to nadmierne wydzielanie prolaktyny przez przedni płat przysadki i w efekcie jej nadmierne stężenie we krwi. Jest to dość poważne zaburzenie, gdyż prowadzi do wielu niepokojących objawów i zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu. Przyczyn może być wiele, dlatego zanim dobierze się najlepsze leczenie, należy przeprowadzić dokładną, specjalistyczną diagnozę i wykonać serię badań.

Jakie są przyczyny występowania hiperprolaktynemii?

Podwyższony poziom prolaktyny w organizmie jest sprawą całkowicie normalną i w pełni fizjologiczną, jednak tylko w przypadku ciąży, okresu laktacji, nadmiernego stresu, zwiększonego i regularnego podrażniania sutków, podczas wysiłku fizycznego czy snu. Zaniepokoić powinien jednakże stan, gdy prolaktyna jest znacznie podwyższona przy całkowitym wykluczeniu przyczyn fizjologicznych. W takim wypadku za powstawanie hiperprolaktynemii może mieć kilka innych czynników.

Gruczolak przysadki, najczęściej można się spotkać z określeniem “prolactinoma”. Jest to łagodny nowotwór przysadki, zwykle o niewielkich rozmiarach, z rodziny gruczolaków i powstający z mieszanych komórek.

Hiperprolaktynemia towarzysząca powstaje przez małe guzy nadsiodłowe struktur w okolicy siodła tureckiego. Powstają one znacznie rzadziej niż gruczolaki i systematyzuje się je jako łagodne nowotwory wpływające na pracę przysadki.

Polekowa jest powikłaniem stałego lub w zbyt dużych stężeniach stosowania takich farmaceutyków jak hormony, leki na nadciśnienie, opioidy, gastroenterologiczne czy przeciwdepresyjne.

Inne schorzenia czy okoliczności, które mogą dawać w konsekwencji zaburzenia w wydzielaniu prolaktyny to hemodializa, marskość wątroby, niewydolność nerek czy hipotyreoza pierwotna, czyli niedoczynność tarczycy.

Jakie objawy doskwierają w hiperprolaktynemii?

Najczęstsze symptomy mogące świadczyć o zaburzeniach przysadki charakteryzującym się nadmiernym wydzielaniem prolaktyny należy rozdzielić na te występujące u kobiet, a pogarszające komfort życia u mężczyzn. U kobiet odnotowuje się:

• hirsutyzm,
• dość skąpa miesiączka,
• całkowity brak miesiączki,
• spadek libido,
• bezpłodność,
• zmniejszenie narządów płciowych.

Natomiast u mężczyzn najczęściej spotyka się problem z:

• ginekomastią,
• spadek masy mięśniowej,
• zaburzeniami potencji,
• spadkiem libido,
• bezpłodnością.

Występuje również zbiór dolegliwości w hiperprolaktynemii, które mogą pojawiać się tak samo bądź w różnym stopniu nasileniu u obu płci. Są to częste bóle głowy, zaburzenia widzenia, trądzik czy mlekotok (często dopiero po naciśnięciu brodawki). Dodatkowo hiperprolaktynemia nie jest schorzeniem występującym tylko wśród dorosłych, a coraz więcej spotyka się tego rodzaju problem u dzieci, u których występuje znaczne opóźnienie w dojrzewaniu.

Do kogo należy się zgłosić w przypadku wystąpienia powyższych objawów?

Zazwyczaj w sytuacji, gdy doskwiera ból głowy stosuje się tabletkę przeciwbólową, a na zaburzenia widzenia mówi się, że to pewnie przez stres lub zmęczenie. Jednakże, gdy występują regularne dolegliwości bólowe głowy, a wzrok znacznie uległ pogorszeniu powinno dać to każdemu alarm, że organizm chce przekazać, że coś się dzieje w nim złego i próbuje z tym walczyć. Zwłaszcza, gdy wystąpi mlekotok, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a u mężczyzn powiększenie piersi czy zaburzenia potencji nie wolno zwlekać, a jak najszybciej udać się do lekarza. W takich przypadkach pierwszą pomoc uzyska się zgłaszając się na wizytę do swojego lekarza rodzinnego, który przeprowadzi odpowiednie badania i pokieruje dalej pacjentem.

Jak wygląda rozpoznanie hiperprolaktynemii?

Warto przygotować się na wizytę u lekarza rodzinnego, zanim odwiedzi się jego gabinet. Przede wszystkim dobrze jest spisać sobie na kartkę wszystkie dolegliwości, które występują i przez jakiś czas obserwować swój organizm, gdyż ułatwi to pracę specjaliście, a przy okazji będzie się spokojnym, że na pewno nic nie zostało pominięte już w trakcie wizyty. Lekarz rodzinny w zależności od tego czy pacjentem jest mężczyzna, kobieta czy dziecko na
początku przeprowadzi odpowiedni, dość szczegółowy wywiad z uwzględnieniem wielu informacji oraz badanie przedmiotowe. W wywiadzie na pewno znajdą się pytania:
w przypadku kobiety o:

• datę i wiek pierwszej miesiączki,
• historię i przebieg miesiączkowania,
• spadek libido,
• kłopoty w staraniu się o dziecko,
• mlekotok,
• przyjmowane leki (jak antykoncepcyjne),
• występowanie bólów głowy czy zaburzeń widzenia.

w przypadku mężczyzny o:

• spadek libido,
• zaburzenia potencji,
• problemy w staraniu się o dziecko,
• przyjmowane leki,
• występowanie bólów głowy czy zaburzeń widzenia.

w przypadku dziecka o:

• występowanie częstych bólów głowy czy zaburzeń widzenia,
• przyjmowane leki,
• brak oznak dojrzewania.

Oprócz wywiadu lekarz rodzinny zleci wykonanie badań obejmujących płaszczyznę laboratoryjną, obrazową i specjalistyczną, aby móc wykluczyć niektóre choroby i postawić dokładną i trafną diagnozę.
Badania laboratoryjne obejmują wykonanie pobrania z krwi i określenia stężenia insuliny, kreatyniny, hormonów tarczycy, jak TSH, FT3 i FT4, parametrów wątrobowych, ACTH, LH, GH, kortyzolu i najważniejsze – prolaktyny.
Badania obrazowe polegają głównie na wykonaniu rezonansu magnetycznego najlepiej z użyciem kontrastu głowy z uwzględnieniem przysadki pod kątem wykluczenia wystąpienia nowotworów.
Dodatkowo badania specjalistyczne obejmują umówienie się na wizytę do okulisty. Badanie okulistyczne w przypadku problemów z widzeniem jest obowiązkowe. Specjalista wykona badanie ostrości wzroku i pola widzenia, aby móc stwierdzić czy przyczyną nie jest makrogruczolak, czyli łagodny guz przysadki o niewielkich rozmiarach.

W momencie, gdy pacjent wykona wszystkie zlecone mu badania lekarz rodzinny wystawia skierowanie do endokrynologa bądź onkologa (tylko w przypadku wystąpienia nowotworów, które ciężko będzie wyleczyć tylko farmakologicznie, jednakże zdarza się to bardzo rzadko), aby kompleksowo już spojrzał na pacjenta i dobrał odpowiednie leczenie. Warto przed wizytą zarówno u lekarza rodzinnego jak, i endokrynologa zapisać sobie wszystkie występujące objawy, gdyż szczególnie ważnym przy ustaleniu diagnozy jest, nie pominięcie, ani jednego przejawu czy symptomu choroby.

Jak wygląda leczenie hiperprolaktynemii?

Leczenie schorzenia jest długotrwałe i wymaga ogromnej cierpliwości i chęci do terapii. Jednakże w większości przypadków jest zbawienna, ze względu na całkowite wyleczenie lub doprowadzenie do remisji choroby. W zależności od konkretnej przyczyny występowania hiperprolaktynemii wyróżnia się różne formy leczenia. Najczęściej stosuje się farmakoterapię, zmianę diety i eliminację czynników wywołujących zaburzenie. Czasami zdarza się, że sam proces usunięcia niektórych czynników jest dość długotrwały, gdyż wiąże się z uregulowaniem innych schorzeń. Taka terapia może obejmować leczenie niedoczynności tarczycy, nerek czy wątroby, jeśli to te jednostki stanowiły przyczynę problemu, jakim jest nadmierna produkcja prolaktyny.

Leczenie farmakologiczne obejmuje przepisanie leków wpływających na wzrost wydzielania dopaminy w organizmie. Mają one za zadanie znacznie obniżyć pracę przysadki, tym samym zmniejszając wydzielanie prolaktyny.

W przypadku, gdy przyczyną są nowotwory początkowo zaleca się podawanie leków z grupy agonistów (zwiększających produkcję) dopaminy, na zatrzymanie niechcianej pracy ze strony guza lub jego zmniejszenie się. Jednakże są przypadki pacjentów, u których występuje nietolerancja na stosowanie tego rodzaju leków bądź nie przynoszą one dobrych rezultatów. W takiej sytuacji zazwyczaj podejmuje się decyzję, aby całkowicie usunąć chirurgicznie nowotwór.

Dieta w hiperprolaktynemii

Dieta ma ogromny wpływ na stan naszego organizmu, dlatego tak ważnym jest, aby zwłaszcza w sytuacji, gdy ciało pokazuje, że dzieje się coś złego stosować się do podstawowych zaleceń. Należy pamiętać o regularnej aktywności fizycznej w umiarkowanym stopniu przynajmniej 3 razy w tygodniu oraz o stosowaniu się do podstawowych zaleceń dietetycznych.

1. Regularnie się nawadniać, czyli pić około 6-8 szklanek wody dziennie. Mogą to być również zioła, zwłaszcza, że wiele z nich aktywnie reguluje poziom hormonów. Jednakże nie stosować ich w walce z hiperprolaktynemią na własną rękę, a lepiej najpierw skonsultować to z lekarzem.
2. Spożywać o w miarę regularnych porach 5 posiłków dziennie, pamiętając zawsze o najważniejszym posiłku dnia, jakim jest śniadanie.
3. Zerwać z nałogami, takimi, jak alkohol czy palenie papierosów, o ile takie występują.
4. Ograniczyć spożywanie produktów, które powodują szybki wzrost cukru we krwi czy bogatych w tłuszcze nasycone i cukrów prostych.
5. Jak najczęściej sięgać po owoce, warzywa i produkty bogate w przeciwutleniacze białko
6. Kilka razy w tygodniu jeść rośliny strączkowe, produkty zbożowe i ryby.
7. Stosować suplementy diety zawierające magnez i witaminę B6.