Zwyrodnienia stawów

Podeszły wiek pod względem medycznym zazwyczaj wielu ludziom kojarzy się z chorobami reumatologicznymi bądź przewlekłymi. Pomimo, że choroba zwyrodnieniowa stawów zalicza się pod gałąź reumatologii to nie jest to problem tylko ludzi starszych. Schorzenie często przejawia się u ludzi młodych już w wieku nawet 20 lat. Mimo, iż ChZS ma mnóstwo przyczyn powstania to obecnie w świecie medycyny istnieje wiele metod radzenia sobie z tym schorzeniem.

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Zwyrodnienie stawów, a dokładnie choroba zwyrodnieniowa stawów (w skrócie ChZS) to społeczna choroba o wieloprzyczynowym podłożu, która dotyczy przedwczesnego zużycia i zwyrodnienia tkanki stawowej oraz przerostu kości. Pomimo, że zazwyczaj prowadzi do ograniczenia sprawności ruchowej w stawie biodrowym i kolanowym to może dotykać również innych mniejszych bądź większych stawów. Zwyrodnienie stawów może występować pierwotnie oraz wtórnie i ta forma występuje praktycznie w większości przypadków takich pacjentów.

Jakie są czynnika powstawania zwyrodnienia stawów?

Choroba najczęściej ma swój początek po 40. roku życia i mimo, że występuje u obu płci to u kobiet przebiega ona zdecydowanie ciężej. Częstość zapadalności na nią rośnie wraz z wiekiem i należy zaznaczyć, że występuje z różnym nasileniem i u każdego inaczej. Czynników powstania choroby jest cała lista o podłożu mechanicznym, biochemicznym czy genetycznym. Lecz mimo, że przyczyn jest cała masa to tą podstawową, która zaburza prawidłowe funkcjonowanie stawów są wszelkie urazy i kontuzje oraz sporty wyczynowe.

Czynnika powstawania choroby można podzielić odpowiednio ze względu na to, do której formy powstawania zwyrodnień należy.

Forma pierwotna postępuje głównie wraz z wiekiem oraz częściej u kobiet przez przeciążenia, otyłość, mikrourazy, guzki Heberdena czy Boucharda. Zwykle dotyka stawy kolanowe, biodrowe lub rąk obustronnie, zdecydowanie rzadziej jednostronnie.

Forma wtórna objęła podłoże następstwa zmian wrodzonych, nowotworowych, zapalnych czy urazowych. Dodatkowo swój udział mają zaburzenia metaboliczne, hormonalne, genetyczne, endemiczne, a nawet przez odkładania się wapnia czy innych chorób kości lub stawów. Choroby nabyte bądź wrodzone jak otyłość, skolioza, nierówność w długości kończyn, koślawość czy szpotawość również mogą prowadzić do powstania wtórnej formy ChZS.

Czynniki mechaniczne, środowiskowe, dziedziczne czy metaboliczne biorą niezależny udział w powstawaniu choroby, oznacza to, że różne z nich są adekwatne dla innych stawów. Z tego względu można wyznaczyć charakterystyczne przyczyny dla powstania choroby w danym stawie. Dla przykładu choroba dotyka stawu biodrowych między 20., a 70. rokiem życia w równym stopniu zarówno dla kobiet jak i mężczyzn. Natomiast odnośnie stawu kolanowego sytuacja wygląda tak, że dotyka częściej kobiet i objawia się dopiero po czterdziestce.

Jakie są objawy choroby zwyrodnieniowej stawów?

Najczęstszym objawem w zwyrodnieniu stawów jest ból stawowy, który jest wywoływany ruchem w stawie oraz przez wysiłek, ustępujący po odpoczynku. Natomiast z dalszym rozwojem dolegliwości bólowe występują również w spoczynku. ChZS ma to do siebie, że zaczyna się niepostrzeżenie i wolno objawiając się również sztywnością poranną trwającą maksymalnie do 30 minut. Z tego względu mylone jest czasami przez pacjentów z uczuciem nie rozciągnięcia porannego. Dodatkowo charakterystyczne objawy spotykane w tym schorzeniu to:

• Trzeszczenie podczas różnych ruchów w stawie.
• Ograniczenie ruchomości w stawie.
• Pogrubienie oraz widoczne zniekształcenie zajętego chorobą stawu.
• Zesztywnienie stawów, które nie odpuszcza po odpoczynku.
• Bezbolesne, twarde guzki podskórne.
• Wrażliwość na ucisk, przejawiające się bólem.
• Wraz z postępem choroby występują również ubytki kostne bądź nadmierne kostnienie stawów w wyniku usztywnienia ich oraz deformacje.
• Ze względu na to, że często pojawiają się przykurcze lub zaniki mięśniowe, dochodzi w wyniku tego do niestabilności stawów.

W momencie zaostrzenia objawów można zaobserwować stan zapalny, któremu towarzyszy obrzęk bądź wysięk, a dodatkowo nadmierne ocieplenie skóry w okolicy stawu oraz nasilenie się bólu.

Jak wygląda rozpoznanie choroby i jaki jest jej przebieg?

W wyniku pojawienia się podobnych do wyżej opisanych objawów oczywiście należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który po dokładnym wywiadzie kieruje taką osobę do reumatologa. Specjalista w pierwszej kolejności zleci badania obrazowe, głównie w chorobie zwyrodnieniowej stawów są to zdjęcia radiologiczne, ale również tomografia komputerowa bądź rezonans magnetyczny. Dodatkowo, aby postawić dobrą diagnozę lekarz będzie wzorował się specjalnymi kryteriami klinicznymi, które muszą występować przynajmniej przez miesiąc, aby móc mówić o tej chorobie. Aby mówić o chorobie muszą wystąpić przynajmniej cztery z podanych:

1. Ból lub sztywność stawów.
2. Zwężenie szpar stawów.
3. Trzeszczenia podczas aktywnego ruchu.
4. Pogrubienie obrysu stawów bądź obrzęk.
5. Sztywność poranna.
6. Deformacja przynajmniej 1 stawu w przypadku zajęcia dłoni bądź stóp.

Nigdy nie jest tak, że choroba dotyka wszystkich stawów ciała jednocześnie. Zazwyczaj zaczyna się od jednego rodzaju stawu z charakterystycznymi dla niego objawami:

Ręce → zwykle obejmuje stawy palców i wytwarzają się charakterystyczne guzki Heberdena. Towarzyszy tutaj często deformacja przynajmniej jednego stawu.

Stopy → zajęte stawy dużego palca oraz obecność ostrogi piętowej.

Kolana → powstają torbiele w okolicy podkolanowej, trzeszczenie przy zginaniu i prostowaniu oraz pojawiają się przykurcze i zaniki mięśniowe.

Biodra → niemożność wykonania obrotu nóg do wewnątrz i dotyka głównie starszych mężczyzn. Pojawia się również ból w pachwinie, który może sięgać nawet do kolana.

Kręgosłup → zwyrodnienie tej części dotyka głównie kręgów najbardziej ruchomych oraz dysków międzykręgowych. Jest to najgorsza forma choroby, gdyż zmiany prowadzą do powikłań neurologicznych

Jak leczyć chorobę zwyrodnieniową stawów?

Ze względu na to, że choroby z obszaru reumatologii są zwykle nieuleczalne każda terapia opiera się na tym, aby wprowadzić w stan remisji pacjenta, wyciszyć objawy oraz spowolnić tempo rozwoju schorzenia. Tak jest również ze zwyrodnieniami stawów, dlatego niezwykle ważna jest odpowiednia profilaktyka, zazwyczaj niefarmakologiczna.

W przypadku, gdy choroba dotyka dzieci ważne jest, aby przywrócić prawidłową kondycję stawów poprzez wyleczenie wad rozwojowych, wrodzonych czy pourazowych.

U dorosłych zaś terapia skupiona jest na prowadzeniu zdrowego trybu życia, unikaniu nadwagi oraz leczenia chorób metabolicznych, które mogłyby zaburzyć prawidłową pracę kości.

Leczenie opiera się głównie na edukacji pacjenta w jaki sposób powinien zmienić styl życia, aby żyło mu się łatwiej i nie doprowadzać do ostrych napadów choroby. Czasami wiążę się to nawet ze zmianą pracy w przypadku, gdy są bardzo niekorzystne bądź zrzuceniem wagi. Otyłość jest ogromnym czynnikiem ryzykiem do powstawania chorób dotykający stawy z tego względu, że muszą one cały czas “dźwigać” nienaturalnie duży ciężar całego ciała, co w przypadku tego schorzenia wiąże się z nasilonym bólem oraz szybszym rozwojem choroby.

W zależności od stopnia zaawansowania często przez lekarzy zalecana jest korekcja wad przy użyciu odpowiedniego sprzętu ortopedycznego. Mogą to być specjalne wkładki do obuwia, buty korekcyjne o miękkiej podeszwie, ortezy czy chodzenie o lasce.

W ostateczności, gdy inne metody za słabo działają bądź wcale stosuje się leczenie farmakologiczne bądź operacyjne. Pierwsze polega na pozbyciu się objawów choroby, jakim jest przede wszystkim ból. W tym celu stosuje się często paracetamol lub już silniejsze opioidy, które mają ulżyć w dolegliwościach bólowych.

Pacjenci czasami sięgają po leki z grupy siarczanów, stosowanych do odbudowy struktury chrząstki budującej stawy, aczkolwiek ich skuteczność nie jest do końca potwierdzona. Natomiast w sytuacji, gdy stan ostry spowodował wysięk w stawie można zastosować wstrzyknięcia dostawowe, które zmniejszają stan zapalny oraz zwiększają płynność ruchów w stawie. Używa się w tym celu kortykosteroidów, lecz stosunkowo rzadko, gdyż mogą prowadzić do powikłań oraz hialuronianów, które w dużej mierze odżywiają chrząstkę.

W ostatnim czasie rozwój technik i możliwości operacyjnych poszybowały znacząco w górę, dzięki czemu z powodzeniem stosowane są różne zabiegi, gdy inne metody leczenia zawodzą. Przede wszystkim stosuje się endoprotezoplastykę (wstawianie sztucznych stawów), osteotomię (koryguje ustawienie struktur) oraz operacje, które usuwają niektóre fragmenty dotknięte patologią.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawów

W zwyrodnieniach stawów pomoce i usługi z zakresu świadczeń fizjoterapii są bezcenne i tak naprawdę kluczem w leczeniu choroby. Są nieocenione jako leczenie profilaktyczne, ale również objawowe, a zwłaszcza w stanach ciężkich, gdzie nie obeszło się bez operacji.

W tym ostatnim fizjoterapia ma za zadanie przede wszystkim postawić pacjenta na nogi po zabiegu oraz zadbać o edukację pacjenta w prowadzeniu nowego stylu życia i możliwość samodzielności. Pacjent dostaje zazwyczaj informację co można, a czego po takich operacjach, a zwłaszcza wymianie stawu należy unikać, gdy wróci do domu.

Rehabilitacja obejmuje zarówno zabiegi fizykoterapeutyczne jak i kinezyterapię. Kinezyterapia, czyli leczenie ruchem – ćwiczeniami, ma za zadanie przede wszystkim złagodzić dolegliwości bólowe tak, aby farmakoterapia nie była potrzebna, aczkolwiek nie zawsze jest to na tyle proste.

Dodatkowo ćwiczenia mają zwiększyć zakres ruchów w stawach, poprawić ich funkcjonowanie oraz nauczyć upadać, zwłaszcza u osób starszych bądź mocno osłabionych. Ćwiczenia prowadzi się również dla ogólnej poprawy kondycji i wydolności organizmu, a w przypadku osób z otyłością, głównym celem staje się zmniejszenie nadwagi.

Oprócz tego ulgę przyniesie pacjentom gimnastyka, rozciąganie oraz masaż klasyczny, a do tego zapobiegnie to wystąpieniu przykurczy mięśniowych. Zaleca się również ćwiczenia w ciepłej wodzie, aczkolwiek nie podczas trwania stanu zapalnego, gdyż to największe przeciwwskazanie, a remisji.

Zabiegi fizykoterapeutyczne służą do zniesienia bólu oraz do przygotowania ciała pod kinezyterapię. Wykorzystuje się w tym celu różnorodne kąpiele: solankowe, borowinowe, radonowe i wiele innych. Warto połączyć kąpiele z gimnastyką w wodach leczniczych, czyli z dodaniem, np. solanki albo wyciągów ziołowych. Stosowane są również zabiegi z wykorzystaniem elektroterapii, parafinoterapii czy sauny.

Profilaktyka w czasie remisji choroby

Chorzy na ChZS wbrew pozorom muszą nauczyć się żyć całkiem inaczej niż dotychczas ze względu na wiele nowych zaleceń. Należy prowadzić regularny oraz zdrowy tryb życia, unikając długotrwałego obciążania stawów. Czasami zdarza się, że należy zmienić pracę, gdyż wymaga zbyt dużego wysiłku fizycznego, co może zaostrzyć chorobę i nasilić objawy stanu zapalnego.

Zaleca się kupić wygodne obuwie na miękkiej podeszwie, unikać dźwigania dużych ciężarów oraz pamiętać o zbilansowanej diecie, aktywności fizycznej i odstawieniu wszelkich używek.

Warto wybrać się dodatkowo na wizytę z psychologiem, który pomoże wytłumaczyć problem oraz nauczy zarówno pacjenta jak i jego rodzinę odnaleźć się w nowej sytuacji życiowej.