Artroza - definicja, objawy, przyczyny i leczenie

Artroza, znana również jako choroba zwyrodnieniowa stawów, to najczęstsza przewlekła choroba stawów, prowadząca do stopniowego niszczenia chrząstki stawowej i innych struktur w obrębie stawu. Jest to schorzenie, które z czasem postępuje, powodując ból, sztywność, ograniczenie ruchomości, a w zaawansowanych przypadkach – nawet trwałą niesprawność. Artroza może dotyczyć jednego lub kilku stawów, a jej przebieg i nasilenie objawów są różne u poszczególnych pacjentów.

Artroza – co to jest?

Jak dochodzi do rozwoju artrozy? Zdrowe stawy umożliwiają płynne i bezbolesne ruchy dzięki obecności chrząstki stawowej, która pokrywa końce kości, zapewnia amortyzację oraz zmniejsza tarcie między powierzchniami stawowymi. W przebiegu artrozy dochodzi do uszkodzenia tej chrząstki – początkowo staje się ona cieńsza, traci swoją elastyczność i zdolność do regeneracji. W miarę postępu choroby chrząstka zaczyna się ścierać, a jej ubytki powodują, że kości zaczynają się o siebie ocierać, co prowadzi do bólu i rozwoju stanów zapalnych. W odpowiedzi na to organizm uruchamia mechanizmy naprawcze, które niestety nie przynoszą korzyści – dochodzi do tworzenia wyrośli kostnych (osteofitów) oraz zagęszczenia tkanki kostnej pod chrząstką, co dodatkowo ogranicza ruchomość stawu i może powodować deformacje. Artroza może mieć różne przyczyny – w niektórych przypadkach jej rozwój związany jest z naturalnymi procesami starzenia się organizmu. Z kolei u innych pacjentów może wynikać z konkretnych czynników, takich jak nadwaga, urazy czy przeciążenia stawów.

Choroba zwyrodnieniowa stawów może dotyczyć różnych części ciała, ale najczęściej obejmuje stawy kolanowe, stawy biodrowe, stawy palców i rąk, a także kręgosłup. Artroza rozwija się stopniowo, a jej pierwsze objawy mogą być łagodne i łatwe do zbagatelizowania. Do najczęstszych dolegliwości należą ból i sztywność stawów, ograniczenie ruchomości, trzeszczenia i przeskakiwanie w stawach, a także zniekształcony obrys stawów.

Chociaż artrozy nie można całkowicie wyleczyć, odpowiednia profilaktyka i leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów. Wczesna diagnoza, aktywność fizyczna, zdrowa dieta i rehabilitacja to kluczowe elementy, które pozwalają spowolnić rozwój choroby i zachować sprawność na dłużej.

Czy artroza jest uleczalna?

Artroza jest chorobą przewlekłą i postępującą, co oznacza, że wraz z upływem czasu chrząstka stawowa ulega coraz większemu zużyciu, a organizm nie jest w stanie jej w pełni odbudować. Wiele osób zastanawia się, czy istnieje skuteczny sposób na całkowite wyleczenie artrozy. Niestety, obecnie nie ma metody, która byłaby w stanie cofnąć już powstałe zmiany zwyrodnieniowe. Nie oznacza to jednak, że jesteśmy całkowicie bezradni – odpowiednie leczenie może znacząco poprawić komfort życia, złagodzić ból i spowolnić rozwój choroby.

Choć artroza jest chorobą postępującą, nie musi oznaczać, że każdy pacjent prędzej czy później straci pełną sprawność. Wszystko zależy od tego, jak wcześnie zostanie postawiona diagnoza i jakie działania zostaną podjęte, aby spowolnić jej rozwój. Kluczowe jest, aby nie ignorować pierwszych objawów, takich jak ból, sztywność czy ograniczona ruchomość stawu. Szybka reakcja i wdrożenie odpowiedniego leczenia mogą sprawić, że stawy pozostaną sprawne przez długi czas, a dolegliwości bólowe staną się minimalne.

Leczenie artrozy nie polega na całkowitym wyeliminowaniu choroby, ale na poprawie jakości życia pacjenta. Celem terapii jest zmniejszenie bólu, poprawa funkcji stawu oraz zahamowanie postępu zwyrodnienia. W zależności od stopnia zaawansowania choroby stosuje się różne metody, począwszy od leczenia zachowawczego, aż po interwencje chirurgiczne. Bardzo ważnym elementem terapii jest także rehabilitacja i fizjoterapia oraz zmiana stylu życia. Odpowiednio dobrane ćwiczenia pomagają utrzymać sprawność stawów, wzmacniają mięśnie stabilizujące i poprawiają zakres ruchu. Choć obecnie nie można cofnąć zmian zwyrodnieniowych, naukowcy intensywnie pracują nad nowymi metodami leczenia. Badania nad terapiami komórkami macierzystymi, bioinżynierią tkanek oraz lekami stymulującymi odbudowę chrząstki dają nadzieję, że w przyszłości będzie można nie tylko spowalniać rozwój artrozy, ale także skutecznie leczyć jej przyczyny.

Na chwilę obecną nie istnieją więc sposoby na całkowite cofnięcie zmian zwyrodnieniowych w stawach, jednak dzięki odpowiedniemu leczeniu można skutecznie łagodzić dolegliwości, spowalniać rozwój choroby i zachować sprawność na długie lata.

Artroza kolana – co to jest?

Artroza kolana, zwana także gonartrozą, to jedno z najczęstszych schorzeń stawów, które może dotknąć zarówno osoby starsze, jak i młodsze, zwłaszcza jeśli miały wcześniej urazy kolan lub przez lata przeciążały stawy. Choroba ta prowadzi do stopniowego zużycia chrząstki stawowej, co powoduje ból, sztywność i ograniczenie ruchomości. W efekcie nawet proste czynności, takie jak wchodzenie po schodach czy dłuższy spacer, mogą stać się wyzwaniem.

Dlaczego dochodzi do artrozy kolana? Chrząstka stawowa działa jak naturalna „poduszka” amortyzująca ruchy i zmniejszająca tarcie między kośćmi. W zdrowym stawie kolanowym jest ona gładka i elastyczna, co pozwala na płynne poruszanie się bez bólu. Jednak w przypadku gonartrozy chrząstka stopniowo ulega ścieraniu, staje się cieńsza i mniej elastyczna, aż w końcu może niemal całkowicie zaniknąć. Wówczas kości zaczynają ocierać się o siebie, co powoduje silny ból i stan zapalny.

Artroza kolana może pojawić się z różnych powodów. W wielu przypadkach jest efektem naturalnego procesu starzenia się organizmu, ale wpływ mają także inne czynniki, takie jak:

Nadwaga i otyłość – dodatkowe kilogramy powodują większe obciążenie kolan, co przyspiesza zużycie chrząstki.
Urazy i przeciążenia – powtarzające się mikrourazy, zerwania więzadeł czy uszkodzenia łąkotek zwiększają ryzyko choroby.
Nieprawidłowa budowa kolan – wrodzone wady, takie jak kolana koślawe lub szpotawe, mogą prowadzić do nierównomiernego obciążenia stawu.
Predyspozycje genetyczne – jeśli w rodzinie występowały przypadki artrozy, istnieje większe ryzyko jej rozwoju.
Palenie papierosów – palenie pogarsza ukrwienie chrząstki, osłabiając jej zdolność do regeneracji.

Początkowo artroza kolana może rozwijać się bez większych dolegliwości. Jednak z czasem zaczynają pojawiać się pierwsze sygnały ostrzegawcze. Najczęściej są to:

Ból kolana, który początkowo występuje podczas ruchu, a w zaawansowanym stadium nawet w spoczynku. Nasila się pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania ruchu.
Sztywność stawu, szczególnie rano lub po dłuższym siedzeniu.
Trudności w poruszaniu się, zwłaszcza przy wchodzeniu po schodach lub dłuższym chodzeniu.
Trzeszczenie i chrobotanie w kolanie podczas ruchu.
Obrzęk i uczucie ciepła w okolicy stawu, jeśli dojdzie do rozwoju stanu zapalnego.
Osłabienie mięśni, co może prowadzić do niestabilności stawu i zwiększenia ryzyka upadków.

Leczenie artrozy kolana zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz nasilenia objawów. W początkowych stadiach kluczowe jest wprowadzenie zmian w stylu życia, które mogą spowolnić postęp choroby i zmniejszyć dolegliwości bólowe. Utrzymanie prawidłowej masy ciała jest jednym z najważniejszych czynników – nawet niewielka redukcja wagi może znacznie zmniejszyć obciążenie stawu kolanowego i poprawić komfort poruszania się. Bardzo istotna jest również regularna aktywność fizyczna, ale należy wybierać takie formy ruchu, które nie obciążają nadmiernie stawów, jak pływanie, jazda na rowerze czy nordic walking. Warto także skorzystać z pomocy fizjoterapeuty, który dobierze odpowiednie ćwiczenia wzmacniające mięśnie i poprawiające stabilizację stawu.

Jeśli zmiany w trybie życia nie przynoszą wystarczającej ulgi, lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne. Leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, pomagają kontrolować ból, natomiast niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) dodatkowo zmniejszają ewentualny stan zapalny w stawie kolanowym. W niektórych przypadkach stosuje się również preparaty zawierające glukozaminę i chondroitynę, które mogą wspomagać funkcjonowanie stawu, choć ich skuteczność w hamowaniu choroby nie jest jednoznacznie potwierdzona.

W sytuacji, gdy dolegliwości są bardzo nasilone, a tradycyjne leki nie przynoszą oczekiwanych efektów, lekarz może zaproponować iniekcje dostawowe. Wstrzyknięcia kwasu hialuronowego mogą poprawić ruchomość stawu i zmniejszyć ból na kilka miesięcy. Czasami stosuje się także zastrzyki z glikokortykosteroidami, które działają silnie przeciwzapalnie, ale ich częste stosowanie może osłabiać struktury stawu.

Jeśli choroba jest już bardzo zaawansowana i znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie, konieczne może być leczenie operacyjne.

Artroza – jak leczyć?

Choć artrozy nie da się całkowicie wyleczyć, odpowiednia terapia może znacząco spowolnić jej postęp, złagodzić objawy i poprawić komfort życia. Leczenie artrozy obejmuje różne metody – od zmian w stylu życia, przez farmakologię, aż po leczenie operacyjne w bardziej zaawansowanych przypadkach.

Zmiana stylu życia

Podstawą leczenia artrozy jest odpowiednia dbałość o codzienne nawyki i zmiana trybu życia. Ogromne znaczenie ma właściwa masa ciała, ponieważ każdy dodatkowy kilogram obciąża stawy, zwłaszcza kolana i biodra, przyspieszając ich degenerację. Nawet niewielka redukcja masy ciała może przynieść ulgę w bólu i poprawić funkcjonowanie stawów.

Nieodłącznym elementem leczenia jest regularna aktywność fizyczna. Odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniają mięśnie wokół stawu, poprawiają jego stabilizację i zmniejszają obciążenie chrząstki. Zalecane są zwłaszcza sporty mało obciążające stawy, takie jak nordic walking, jazda na rowerze, pływanie czy ćwiczenia w wodzie, Aqua Aerobik. Dzięki nim można poprawić zakresy ruchu i zmniejszyć sztywność w stawach. Warto również skonsultować się z fizjoterapeutą, który dobierze odpowiednie ćwiczenia wzmacniające i rozciągające.

Kolejnym istotnym aspektem terapii może być odciążenie stawów. Pomocne są laski, kule lub stabilizatory, które zmniejszają nacisk na stawy i ułatwiają poruszanie się. Odpowiednie obuwie oraz wkładki ortopedyczne wspierają prawidłową biomechanikę chodu i zapobiegają dalszemu przeciążaniu uszkodzonych struktur.

Doraźnie ulgę w bólu mogą przynieść zimne lub ciepłe okłady. Zimne kompresy pomagają w łagodzeniu stanu zapalnego i redukcji bólu, natomiast ciepłe działają rozluźniająco na mięśnie i poprawiają krążenie w stawie.

Nie można zapominać o aspekcie psychicznym choroby. Przewlekły ból i ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu mogą prowadzić do frustracji i obniżenia nastroju. Warto więc zdobywać wiedzę na temat choroby i sposobów radzenia sobie z nią, a w razie potrzeby skorzystać z pomocy psychologa lub grup wsparcia.

Leczenie farmakologiczne

W przypadku silniejszych dolegliwości konieczne może okazać się stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W łagodniejszych przypadkach dobrze sprawdza się paracetamol, który pomaga kontrolować ból bez ryzyka podrażnienia żołądka. Jeśli jednak dolegliwości utrzymują się, lekarz może zalecić niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, diklofenak czy naproksen. Leki te skutecznie redukują stan zapalny, jednak ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do skutków ubocznych, takich jak problemy żołądkowe czy uszkodzenie nerek. Alternatywą mogą być preparaty miejscowe w postaci maści i żeli, które działają bezpośrednio w miejscu bólu, minimalizując ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych.

W niektórych przypadkach, gdy ból staje się bardzo dokuczliwy, lekarz może zalecić silniejsze leki, takie jak tramadol – opioidowy środek przeciwbólowy.

Coraz częściej stosuje się także iniekcje dostawowe, zwłaszcza z osocza bogatopłytkowego PRP lub z preparatów zawierających kwas hialuronowy, który poprawia „nasmarowanie” stawu i zmniejsza tarcie, co może przynieść długotrwałą poprawę. Inną opcją są zastrzyki z glikokortykosteroidami, które działają silnie przeciwzapalnie, jednak ich częste stosowanie może osłabiać struktury stawu.

Pacjenci często sięgają również po suplementy diety, takie jak siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny, które mają wspomagać regenerację chrząstki. W niektórych przypadkach mogą przynieść ulgę, jednak ich skuteczność nie została jednoznacznie potwierdzona.

Leczenie operacyjne

Jeśli zmiany zwyrodnieniowe są bardzo zaawansowane i żadna z metod zachowawczych nie przynosi już ulgi, konieczne może być leczenie chirurgiczne. W lżejszych przypadkach stosuje się artroskopię – małoinwazyjny zabieg, podczas którego usuwa się uszkodzone fragmenty chrząstki lub wygładza powierzchnię stawu.

U pacjentów z poważnym zniszczeniem stawu najlepszym rozwiązaniem może być endoprotezoplastyka, czyli wszczepienie sztucznego stawu. Operacja ta pozwala na całkowite wyeliminowanie bólu i przywrócenie sprawności ruchowej, ale wymaga dłuższej rehabilitacji.

W skrajnych przypadkach, gdy nie można wykonać endoprotezoplastyki, przeprowadza się artrodezę, czyli chirurgiczne usztywnienie stawu. Choć eliminuje ona ból, ogranicza również ruchomość, dlatego jest traktowana jako ostateczność.

Artroza palców rąk

Artroza palców rąk dotyka głównie stawów międzypaliczkowych dalszych (tych najbliżej opuszków palców), ale może obejmować także stawy międzypaliczkowe bliższe oraz inne połączenia kostne dłoni. Charakterystycznym objawem choroby jest ból, sztywność i ograniczenie ruchomości palców, które stopniowo postępują, prowadząc do deformacji dłoni. Schorzenie to jest szczególnie powszechne u osób starszych, ale może dotyczyć również młodszych pacjentów, zwłaszcza tych, którzy narażeni są na długotrwałe przeciążenia rąk.

Artroza palców jest chorobą o podłożu zwyrodnieniowym. Oznacza to, że w jej przebiegu dochodzi do stopniowego niszczenia chrząstki stawowej, która pełni funkcję amortyzującą i umożliwia płynne poruszanie stawami. W miarę jak chrząstka ulega ścieńczeniu i degeneracji, kości zaczynają ocierać się o siebie, co prowadzi do bólu, stanu zapalnego i ograniczenia ruchomości. Ponadto, organizm próbuje „naprawić” uszkodzone stawy poprzez tworzenie narośli kostnych zwanych osteofitami. Niestety, zmiany te nie przynoszą poprawy, a wręcz przeciwnie – mogą powodować jeszcze większe ograniczenia ruchowe i deformacje palców.

Wraz z postępem choroby stawy tracą swoją elastyczność i pojawiają się charakterystyczne guzki Boucharda (na stawach międzypaliczkowych bliższych) oraz guzki Heberdena (na stawach międzypaliczkowych dalszych). Są one wynikiem rozrostu tkanki kostnej i mogą powodować znaczne ograniczenie sprawności manualnej.

Choroba zwyrodnieniowa stawów palców rąk może mieć wiele przyczyn, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Najczęściej spotykane czynniki ryzyka to wiek powyżej 50. roku życia, predyspozycje genetyczne, przebyte urazy, zmiany hormonalne w okresie menopauzy, a także regularne przeciążenia rąk. Wykonywanie powtarzalnych ruchów i długotrwałe obciążenie stawów – np. praca przy komputerze, gra na instrumentach, krawiectwo, prace manualne – zwiększają ryzyko rozwoju artrozy palców rąk.

Artroza palców rąk rozwija się stopniowo, a jej pierwsze objawy bywają bagatelizowane. Choroba zazwyczaj zaczyna się od uczucia sztywności w stawach, które najczęściej pojawia się rano lub po dłuższym okresie bezruchu. Z czasem dochodzą do tego kolejne symptomy. Ból na początku występuje tylko podczas ruchu lub wysiłku, z czasem może pojawiać się także w spoczynku. Nasila się pod koniec dnia i najsilniejszy jest na początku wykonywania ruchu. Po dłuższym okresie bezczynności lub rano może dokuczać sztywność stawów, trwająca zwykle kilka minut. W przypadku rozwoju stanu zapalnego stawy mogą być zaczerwienione, obrzęknięte i cieplejsze w dotyku.

Z czasem pojawiają się charakterystyczne deformacje palców – guzki (Heberdena i Boucharda), które mogą powodować zniekształcenie dłoni.

Ruchy w stawach niekiedy mogą być bolesne i powodować słyszalne trzaski, ograniczenie ruchomości oraz uczucie tarcia.

Czasem dochodzi do osłabienia chwytu – mogą pojawić się trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów, takich jak zapinanie guzików czy trzymanie przedmiotów.

Rozpoznanie artrozy palców rąk opiera się na ocenie objawów klinicznych, badaniu przedmiotowym oraz diagnostyce obrazowej. Badania laboratoryjne, takie jak analiza krwi, mogą być pomocne w różnicowaniu artrozy palców rąk z innymi chorobami reumatycznymi, np. reumatoidalnym zapaleniem stawów, które może dawać podobne objawy.

W leczeniu artrozy palców rąk istotna jest regularna rehabilitacja, ponieważ pomaga zachować ruchomość stawów i zmniejszyć sztywność. Fizjoterapeuta może zalecić ćwiczenia wzmacniające mięśnie dłoni i poprawiające elastyczność stawów. Mogą to być proste ćwiczenia, takie jak zaciskanie piłeczki, prostowanie i zginanie palców czy ćwiczenia z gumowymi oporami.

Zmiana nawyków w codziennym życiu, takich jak unikanie długotrwałego wykonywania powtarzalnych ruchów, które obciążają stawy, czy stosowanie ergonomicznych przyborów do pisania i pracy, może pomóc w redukcji przeciążeń. Warto także wykonywać masaże dłoni przy użyciu olejków rozgrzewających, co poprawia krążenie krwi w palcach.

W razie potrzeby lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz iniekcji dostawowych.

W przypadkach zaawansowanej artrozy, gdy ból i sztywność stają się bardzo uciążliwe i ograniczają codzienne funkcjonowanie, lekarz może rozważyć leczenie chirurgiczne. Decyzja o zabiegu operacyjnym podejmowana jest indywidualnie w zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz wpływu objawów na codzienne życie pacjenta.

Artroza stawu

Artroza stawu to często stosowane określenie na chorobę zwyrodnieniową stawów, która jest jednym z najczęstszych schorzeń układu ruchu, szczególnie u osób starszych. To przewlekłe i postępujące schorzenie, w którym dochodzi do stopniowego niszczenia chrząstki stawowej, a także uszkodzenia innych struktur stawu, takich jak kości, torebka stawowa, więzadła, ścięgna oraz mięśnie otaczające staw. Artroza może dotyczyć niemal każdego stawu w organizmie, jednak najczęściej atakuje kolana, biodra, kręgosłup, a także drobne stawy dłoni.

Prawidłowo funkcjonujący staw to złożona struktura, w której powierzchnie stawowe są pokryte gładką chrząstką, umożliwiającą płynne i bezbolesne ruchy. W przebiegu artrozy stawu dochodzi do stopniowej degeneracji tej chrząstki, co sprawia, że powierzchnie stawowe tracą swoją gładkość, stają się szorstkie i zaczynają ocierać się o siebie podczas ruchu. Proces ten prowadzi do powstawania mikrourazów, które pogłębiają uszkodzenia i wywołują stan zapalny.

Z czasem w wyniku przewlekłych zmian dochodzi do odsłonięcia kości, która ulega przebudowie – organizm wytwarza wyrośla kostne zwane osteofitami. Są to dodatkowe struktury kostne, które mają za zadanie stabilizować staw, jednak w rzeczywistości mogą powodować ból, ograniczenie ruchomości i zniekształcenia stawu. W efekcie pacjent zaczyna odczuwać sztywność, osłabienie siły mięśniowej oraz trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

Artroza stawu może być pierwotna, czyli rozwijająca się bez konkretnej przyczyny, najczęściej w wyniku naturalnego procesu starzenia się organizmu, lub wtórna – spowodowana określonymi czynnikami.

Do głównych przyczyn artrozy stawu należą:

Procesy starzenia się organizmu – wraz z wiekiem chrząstka stawowa traci swoje właściwości, staje się mniej elastyczna i bardziej podatna na uszkodzenia.
Predyspozycje genetyczne – niektóre osoby mają wrodzoną skłonność do artrozy, wynikającą z genetycznie uwarunkowanej budowy chrząstki stawowej i metabolizmu kolagenu.
Wrodzone i rozwojowe wady układu ruchu – takie jak dysplazja stawu biodrowego, nierówna długość kończyn czy nadmierna ruchomość stawów, które zwiększają ryzyko powstania zwyrodnień.
Nadwaga i otyłość – każdy dodatkowy kilogram masy ciała wywiera kilkukrotnie większy nacisk np. na stawy kolanowe i biodrowe, co przyspiesza ich zużycie.
Przeciążenia i mikrourazy – długotrwałe wykonywanie powtarzalnych ruchów, praca fizyczna czy intensywny sport mogą prowadzić do uszkodzenia chrząstki i rozwoju zwyrodnienia.
Choroby metaboliczne i endokrynologiczne – cukrzyca, dna moczanowa, hemochromatoza i inne schorzenia mogą wpływać na metabolizm chrząstki stawowej.
Urazy i kontuzje – takie jak złamania, zwichnięcia czy uszkodzenia więzadeł.
Zakażenia stawów – infekcje mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń chrząstki i zwiększonego ryzyka zmian zwyrodnieniowych.
Palenie papierosów – palenie pogarsza ukrwienie chrząstki, osłabiając jej zdolność do regeneracji.

Artroza stawu zwykle rozwija się stopniowo, dlatego jej objawy mogą początkowo być łagodne i łatwe do zignorowania. W miarę postępu choroby dolegliwości nasilają się, wpływając na codzienne funkcjonowanie.

Do najczęstszych objawów artrozy stawu należą:

Ból stawu – początkowo występuje tylko podczas ruchu lub obciążenia, a w zaawansowanym stadium może pojawiać się także w spoczynku i w nocy. Nasila się pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania ruchu.
Sztywność stawu – szczególnie odczuwalna rano lub po dłuższym okresie bezruchu, ustępująca po kilku minutach rozruszania.
Ograniczenie ruchomości – staw stopniowo traci pełny zakres ruchu, co utrudnia wykonywanie codziennych czynności, np. chodzenie, schylanie się czy chwytanie przedmiotów.
Trzeszczenie i „przeskakiwanie” w stawie.
Zniekształcenie obrysu stawu.
Czasem obrzęk i zaczerwienienie w przypadku rozwoju stanu zapalnego.

Odpowiednie leczenie artrozy może skutecznie zmniejszać objawy, poprawić funkcjonowanie stawu i spowolnić postęp choroby.
Podstawą terapii jest zmiana stylu życia i dbanie o kondycję fizyczną. Zaleca się redukcję masy ciała, aby zmniejszyć obciążenie stawów; regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie i stabilizujące stawy, a także fizjoterapię, która poprawia zakres ruchu i zmniejsza ból. Czasem konieczne staje się stosowanie pomocy ortopedycznych, takich jak wkładki, kule czy stabilizatory.

Aby złagodzić ból i stan zapalny, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), paracetamol, a w razie potrzeby zastrzyki dostawowe z kwasu hialuronowego lub sterydów. W przypadku ciężkiej artrozy, gdy inne metody zawodzą, można rozważyć leczenie operacyjne.

Artroza – zabieg

W początkowych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawów stosuje się leczenie zachowawcze, obejmujące fizjoterapię, farmakoterapię oraz zmiany stylu życia. Jednak w zaawansowanych przypadkach, gdy dolegliwości bólowe są trudne do opanowania, a pacjent zmaga się z poważnym ograniczeniem ruchu, konieczne może okazać się leczenie operacyjne. Współczesna chirurgia oferuje kilka metod, które pozwalają na poprawę funkcjonowania stawu i zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Leczenie chirurgiczne artrozy jest rozważane w sytuacjach, gdy:

Ból stawów jest na tyle intensywny, że znacząco ogranicza codzienne funkcjonowanie.
Tradycyjne metody leczenia, takie jak leki przeciwbólowe, zastrzyki dostawowe, rehabilitacja czy zmiany w stylu życia, nie przynoszą już oczekiwanej poprawy.
Występują istotne zmiany w budowie stawu, które prowadzą do jego deformacji i osłabienia mięśni.
Postępujące uszkodzenie stawu prowadzi do ryzyka całkowitej utraty jego funkcji.

Omówimy poszczególne rodzaje zabiegów chirurgicznych, które mają zastosowanie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Decyzję o wyborze konkretnego rodzaju operacji podejmuje lekarz ortopeda na podstawie stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjenta oraz jego ogólnego stanu zdrowia.

Endoprotezoplastyka (alloplastyka stawu) – wymiana stawu na sztuczną protezę

Najczęściej stosowaną metodą leczenia operacyjnego zaawansowanej artrozy jest endoprotezoplastyka, czyli zastąpienie chorego stawu sztuczną protezą. Zabieg ten polega na usunięciu uszkodzonych elementów stawu i zastąpieniu ich metalowymi, ceramicznymi lub polietylenowymi implantami, które odtwarzają naturalny ruch stawu.

Rodzaje endoprotezoplastyki:

Częściowa endoproteza – wymiana tylko jednej części stawu (np. przyśrodkowej części kolana).
Całkowita endoproteza – wymiana całego stawu na implanty odwzorowujące jego anatomię.

Zabieg ten przynosi pacjentom istotne korzyści. Zmniejsza lub całkowicie eliminuje ból, poprawia ruchomość stawu, a także pozwala na powrót do aktywnego trybu życia.
Jednak, tak jak każda operacja, wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak infekcje, obluzowanie protezy czy zakrzepy, dlatego tak kluczowe są odpowiednie przygotowanie do zabiegu oraz rehabilitacja pooperacyjna.

Artroskopia – metoda małoinwazyjna

Artroskopia to nowoczesna, małoinwazyjna metoda operacyjna, która polega na wprowadzeniu do wnętrza stawu cienkiej kamery oraz narzędzi chirurgicznych przez niewielkie nacięcia skóry. Zabieg ten pozwala na usunięcie uszkodzonych fragmentów chrząstki, naprawę uszkodzonych więzadeł i łąkotek, a także umożliwia płukanie stawu w celu usunięcia złogów zapalnych.

Artroskopia jest zwykle stosowana w mniej zaawansowanych przypadkach artrozy, zwłaszcza u młodszych pacjentów. Może opóźnić konieczność wymiany stawu i przynieść ulgę w bólu. Jednak u osób z bardzo zaawansowaną chorobą metoda ta może nie dać trwałej poprawy.

Osteotomia – korekcja ustawienia kości

Osteotomia to zabieg polegający na przecięciu i odpowiednim ustawieniu kości w celu odciążenia uszkodzonej części stawu. Jest szczególnie polecana pacjentom, u których artroza rozwija się w wyniku nieprawidłowego ustawienia kończyny, np. w wyniku koślawości lub szpotawości kolan. Metoda ta może opóźnić konieczność wszczepienia endoprotezy oraz przywraca prawidłowe obciążenie i funkcjonowanie stawu.

Wadą osteotomii jest dłuższy okres rekonwalescencji – pacjent wymaga czasowego unieruchomienia nogi w opatrunku gipsowym, aby kość mogła się prawidłowo zrosnąć.

Artrodeza – usztywnienie stawu

W skrajnych przypadkach, gdy inne metody zawiodły, rozważa się artrodezę, czyli operacyjne usztywnienie stawu. Zabieg ten polega na trwałym zespoleniu kości tworzących staw, co eliminuje ból, ale również znosi jego ruchomość.

Artrodeza jest stosowana głównie w leczeniu artrozy nadgarstka, stawu skokowego czy stawów palców. U pacjentów, którzy nie kwalifikują się do endoprotezoplastyki, może być jedynym sposobem na pozbycie się bólu.

Przygotowanie do zabiegu i rehabilitacja

Każda operacja wymaga odpowiedniego przygotowania. Pacjent powinien zadbać o jak najlepszą kondycję fizyczną, wykonując ćwiczenia wzmacniające mięśnie wokół stawu. Jeśli jest to konieczne, należy zredukować nadmierną masę ciała. Ważne jest także wykonanie niezbędnych badań diagnostycznych, przykładowo, takich jak zdjęcie rentgenowskie, rezonans magnetyczny czy badania krwi.

Po zabiegu kluczowa jest rehabilitacja, która pozwala na odzyskanie sprawności i maksymalne wykorzystanie efektów operacji. Program rehabilitacyjny może obejmować ćwiczenia wzmacniające, terapię manualną czy naukę prawidłowego chodu.

Każda operacja niesie za sobą pewne ryzyko, dlatego decyzja o jej przeprowadzeniu powinna być dobrze przemyślana. Warto pamiętać, że kluczowe znaczenie ma odpowiednia rehabilitacja, ponieważ pozwala na szybszy powrót do aktywnego życia i długotrwałe efekty leczenia.

Artroza dłoni

Artroza dłoni znana jest także jako choroba zwyrodnieniowa stawów rąk. Z biegiem czasu dłonie stają się mniej sprawne, a wykonywanie prostych czynności, takich jak zapinanie guzików, pisanie czy chwytanie przedmiotów, staje się coraz trudniejsze.

Choć artroza dłoni najczęściej dotyka osoby starsze, nie jest to problem wyłącznie wieku. Osoby młodsze również mogą doświadczać zmian zwyrodnieniowych w wyniku urazów, przeciążeń czy predyspozycji genetycznych. Zwłaszcza osoby, które przez lata wykonują powtarzalne ruchy dłoni – np. pracownicy biurowi, muzycy, krawcy czy sportowcy – są szczególnie narażone na rozwój tej choroby.

Zmiany zwyrodnieniowe mogą występować w różnych stawach dłoni, ale najczęściej dotyczą trzech głównych obszarów. Pierwszym i najbardziej typowym miejscem jest staw czworoboczno-śródręczny kciuka, gdzie rozwija się tzw. ryzartroza. To właśnie ten staw odpowiada za chwytność i siłę dłoni, dlatego jego uszkodzenie znacznie ogranicza funkcjonalność ręki. Pacjenci potrafią skarżyć się na ból podczas otwierania słoików, pisania czy nawet trzymania telefonu.

Drugą często dotkniętą okolicą są stawy międzypaliczkowe palców, szczególnie końcowe części palców. Na grzbietowej powierzchni palców pojawiają się twarde guzki – guzki Heberdena na ostatnich stawach oraz guzki Boucharda na stawach środkowych. Zmiany te nie tylko powodują deformację palców, ale także ograniczają ich ruchomość i sprawiają, że dłoń traci swoją dawną zręczność.

Rzadszą, ale również występującą postacią choroby, jest zwyrodnienie nadgarstka. W tym przypadku dolegliwości rozwijają się stopniowo, a początkowo ból pojawia się głównie przy obciążaniu ręki. Z czasem dochodzi do sztywności i trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów, co utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Pierwszym i najczęściej zgłaszanym objawem jest ból, który początkowo pojawia się jedynie podczas ruchu, a z czasem może utrzymywać się także w spoczynku. Dolegliwości nasilają się zwłaszcza przy wykonywaniu precyzyjnych czynności, takich jak pisanie, krojenie czy podnoszenie cięższych przedmiotów. Ból nasila się pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania ruchu.

Wraz z rozwojem choroby pacjenci zauważają sztywność stawów, szczególnie rano lub po dłuższym okresie bezruchu. Po przebudzeniu palce mogą być „zastane”, co sprawia, że trudno jest nimi poruszać. Uczucie to zazwyczaj ustępuje po kilku minutach, ale w zaawansowanych stadiach choroby sztywność może utrzymywać się przez dłuższy czas.

Kolejnym charakterystycznym symptomem są widoczne zmiany w wyglądzie dłoni – palce zaczynają się deformować, a na ich powierzchni pojawiają się wspomniane wcześniej guzki. Zmiany te są wynikiem narastania wyrośli kostnych i mogą prowadzić do trwałych zniekształceń. Niektórzy pacjenci skarżą się także na trzeszczenie w stawach podczas ruchu, które wynika z tarcia nierównych powierzchni kostnych.

Z czasem ruchomość dłoni staje się coraz bardziej ograniczona, co sprawia, że proste czynności, takie jak otwieranie butelki czy włożenie klucza do zamka, wymagają znacznie większego wysiłku. Niektórzy pacjenci doświadczają także obrzęków i stanów zapalnych, które dodatkowo potęgują ból i dyskomfort.

Leczenie artrozy dłoni skupia się na łagodzeniu bólu, poprawie ruchomości stawów oraz spowolnieniu postępu choroby. W pierwszej kolejności stosuje się metody zachowawcze – farmakoterapię, rehabilitację oraz zmiany w stylu życia. W bardziej zaawansowanych przypadkach lekarze mogą zalecić iniekcje dostawowe z kwasu hialuronowego lub sterydów. W niektórych przypadkach, gdy choroba znacząco ogranicza funkcjonowanie dłoni, konieczne może być leczenie operacyjne.

Artroza stawu skokowego

Staw skokowy odgrywa kluczową rolę w biomechanice ludzkiego ciała. To on przenosi ciężar całego organizmu na stopę i amortyzuje wstrząsy przy każdym kroku. Jest także jednym z najbardziej obciążonych stawów – siły działające na niego w czasie biegu czy skoku mogą być kilkukrotnie większe niż nasza masa ciała. W przeciwieństwie do stawu kolanowego czy biodrowego, jego zwyrodnienie nie jest związane z wiekiem. Staw skokowy „mało wybacza” – każda kontuzja, nawet niewielkie, ale źle wygojone złamanie czy przewlekła niestabilność, mogą w stosunkowo krótkim czasie doprowadzić do rozwoju artrozy.

W przeciwieństwie do artrozy biodra czy kolana, która rozwija się głównie u osób starszych, artroza stawu skokowego dotyka głównie ludzi młodych i aktywnych fizycznie. Szacuje się, że nawet 80% przypadków tej choroby jest wynikiem przebytych urazów, takich jak złamania czy uszkodzenia więzadeł. Największymi czynnikami ryzyka są:

złamania w obrębie stawu skokowego, zwłaszcza wieloodłamowe,
niewłaściwie zrośnięte złamania, powodujące nieprawidłowe obciążenia,
przewlekła niestabilność stawu skokowego, wynikająca z nieleczonych urazów więzadeł,
reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby autoimmunologiczne, które prowadzą do uszkodzenia chrząstki.

Co ciekawe, pierwotna artroza, czyli zwyrodnienie rozwijające się bez konkretnej przyczyny, jest w przypadku stawu skokowego niezwykle rzadka – stanowi zaledwie 7% przypadków.

Początkowe objawy artrozy stawu skokowego mogą być subtelne i łatwe do zbagatelizowania. Z czasem jednak prowadzą do poważnych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu. Najczęściej spotykane dolegliwości to:

ból, który początkowo pojawia się głównie przy aktywności, ale z czasem może występować nawet w spoczynku, nasila się pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania ruchu.
obrzęk i sztywność stawu, szczególnie po dłuższym odpoczynku,
ograniczenie ruchomości – trudność w zgięciu i wyproście stawu,
deformacja stawu, która może utrudniać dobranie odpowiedniego obuwia,
utykanie i zmiana wzorca chodu, prowadząca do przeciążenia kolana i biodra tej samej kończyny.

W miarę postępu choroby pacjent zaczyna unikać ruchu, co prowadzi do osłabienia mięśni i dalszego pogorszenia funkcji kończyny.

Leczenie artrozy stawu skokowego zależy od stopnia zaawansowania choroby. W początkowych stadiach można próbować metod zachowawczych (niechirurgicznych), jednak gdy ból staje się przewlekły i uniemożliwia normalne funkcjonowanie, konieczne może być leczenie operacyjne.

Na etapie leczenia warto unikać sportów obciążających staw, jak bieganie, na rzecz np. pływania. Można rozważyć stosowanie specjalnych ortez lub butów ortopedycznych, które poprawiają biomechanikę chodu. Warto wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące staw skokowy oraz, w razie potrzeby, zredukować masę ciała, aby zmniejszyć obciążenie stawu.

Warto pamiętać, że nawet uszkodzony staw nie musi oznaczać rezygnacji z aktywności – współczesna medycyna oferuje skuteczne rozwiązania, które pozwalają powrócić do sprawności.

Artroza kręgosłupa lędźwiowego

Artroza kręgosłupa lędźwiowego znana jest również jako spondyloartroza czy choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa lędźwiowego. Schorzenie to jest częstą przyczyną bólu pleców i ograniczenia ruchomości, co może znacząco obniżyć jakość życia pacjenta.

W przebiegu artrozy kręgosłupa lędźwiowego dochodzi do stopniowej degradacji chrząstki stawowej, a to prowadzi do zwiększonego tarcia między powierzchniami kostnymi. W konsekwencji organizm próbuje „naprawić” stawy poprzez tworzenie narośli kostnych, zwanych osteofitami, co jednak nie poprawia sytuacji – wręcz przeciwnie, może przyczyniać się do dodatkowego bólu oraz sztywności.

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowego mogą obejmować:

Stawy międzykręgowe (stawy międzywyrostkowe) – gdy dochodzi do degeneracji chrząstki pokrywającej powierzchnie stawowe, kości zaczynają się o siebie ocierać, co powoduje stan zapalny, ból oraz ograniczenie ruchomości.
Dyski międzykręgowe – tracą wodę, stają się mniej elastyczne, co powoduje zmniejszenie przestrzeni międzykręgowej i prowadzi do przeciążeń kręgów oraz ucisku na nerwy. Zmian zwyrodnieniowych dysków międzykręgowych nie będziemy jednak w tym artykule omawiać.

Artroza kręgosłupa lędźwiowego może mieć różne przyczyny, związane zarówno z procesem starzenia, predyspozycjami genetycznymi, zmianami hormonalnymi po menopauzie, jak i czynnikami zewnętrznymi. Do najczęstszych należą:

Nadmierne obciążenie kręgosłupa – dźwiganie ciężkich przedmiotów, praca fizyczna, nieprawidłowe podnoszenie ciężarów mogą przyspieszyć zużycie stawów.
Siedzący tryb życia – brak ruchu powoduje osłabienie mięśni stabilizujących kręgosłup, co prowadzi do większego obciążenia struktur kostno-stawowych.
Wady postawy – boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza), hiperlordoza czy płaskostopie mogą sprzyjać nadmiernemu zużyciu struktur kręgosłupa.
Urazy i mikrourazy – powtarzające się przeciążenia, kontuzje sportowe czy wypadki mogą uszkadzać chrząstkę stawową i przyspieszać procesy zwyrodnieniowe.

Ponadto, obciążenie stawów kręgosłupa lędźwiowego zwiększa także nadmierna masa ciała, przyspieszając ich degenerację, a palenie papierosów pogarsza ukrwienie chrząstki, osłabiając jej zdolność do regeneracji.

Początkowo zmiany zwyrodnieniowe mogą przebiegać bezobjawowo. Jednak wraz z postępem choroby pojawiają się charakterystyczne dolegliwości:

Ból w dolnej części pleców – może być tępy, przewlekły lub okresowy, nasilający się po długim staniu, siedzeniu czy schylaniu się. Zwiększa natężenie pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania ruchu.
Sztywność kręgosłupa – szczególnie po dłuższym odpoczynku, np. rano po przebudzeniu, ustępująca po kilku minutach rozruszania.
Ograniczona ruchomość – trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak wstawanie z krzesła, schylanie się czy skręcanie tułowia.
Ból promieniujący do pośladków i nóg – może świadczyć o ucisku na nerwy.
Uczucie drętwienia lub mrowienia – zwłaszcza w dolnych partiach ciała, wynikające z ucisku na struktury nerwowe.
Trzaski i „przeskakiwanie” w kręgosłupie – odczuwane szczególnie podczas ruchu, wynikające z kontaktu zmienionych chorobowo powierzchni stawowych.

W zaawansowanym stadium choroby mogą pojawić się również powikłania, takie jak zespół korzeniowy, dochodzi do ucisku na nerwy rdzeniowe, co prowadzi do przewlekłego bólu, osłabienia siły mięśniowej, czy nawet problemów z chodzeniem.

Rozpoznanie artrozy kręgosłupa lędźwiowego opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz badaniach obrazowych, zwłaszcza takich jak RTG kręgosłupa, czasem tomografia komputerowa, czy rezonans magnetyczny, umożliwiający dokładną ocenę zmian w tkankach miękkich, takich jak dyski międzykręgowe czy nerwy.

Leczenie zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz nasilenia objawów. Stosuje się zarówno metody zachowawcze (niechirurgiczne), w tym leczenie przeciwbólowe, jak i operacyjne.

Aby wspomagać leczenie, wskazane jest wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie przykręgosłupowe. W razie potrzeby stosuje się ortezy, gorsety i pasy ortopedyczne, które pomagają odciążyć kręgosłup i zapewnić jego stabilizację.

Artroza stawów międzykręgowych

Artroza stawów międzykręgowych to jedna z najczęstszych przyczyn przewlekłego bólu kręgosłupa. Jest to choroba zwyrodnieniowa, która rozwija się na skutek stopniowego zużycia chrząstki stawowej w małych stawach kręgosłupa, łączących poszczególne kręgi. W miarę postępu choroby dochodzi do deformacji stawów, powstawania osteofitów (narośli kostnych) i zwężenia przestrzeni stawowych, co może prowadzić do przewlekłego bólu, sztywności oraz ograniczenia ruchomości.

Proces zwyrodnieniowy w stawach międzykręgowych jest nieodłącznym elementem starzenia się organizmu, jednak nie u każdego rozwija się w sposób, który od razu powoduje wyraźne dolegliwości. Istnieją czynniki, które przyspieszają ten proces i zwiększają ryzyko wystąpienia objawów:

Siedzący tryb życia – brak aktywności fizycznej osłabia mięśnie stabilizujące kręgosłup, co prowadzi do zwiększonego obciążenia stawów międzykręgowych.
Nieprawidłowa postawa – długotrwałe siedzenie w nieergonomicznej pozycji, częste pochylanie się do przodu czy praca przy komputerze mogą obciążać kręgosłup, szczególnie w odcinku szyjnym i lędźwiowym.
Wady postawy i deformacje kręgosłupa – skolioza czy hiperlordoza mogą powodować nierównomierne rozłożenie obciążeń, prowadząc do przyspieszonego zużycia stawów.
Ciężka praca fizyczna – dźwiganie ciężkich przedmiotów w niewłaściwy sposób powoduje ogromne obciążenie kręgosłupa, co przyspiesza zużycie stawów.
Urazy i mikrourazy – powtarzające się przeciążenia oraz drobne uszkodzenia mechaniczne mogą powodować mikropęknięcia chrząstki, które z czasem prowadzą do jej degeneracji.
Choroby metaboliczne – cukrzyca, otyłość czy osteoporoza zwiększają ryzyko zmian zwyrodnieniowych w stawach.
Palenie papierosów – palenie pogarsza ukrwienie chrząstki, osłabiając jej zdolność do regeneracji.

Artroza może rozwijać się przez długie lata bezobjawowo, ale w miarę jej postępu pojawiają się dolegliwości bólowe i ograniczenie ruchomości. W zależności od lokalizacji zwyrodnienia objawy mogą się nieco różnić.

Odcinek szyjny:

Ból szyi i karku, który może promieniować do barków i łopatek.
Sztywność szyi, nasilająca się przy skrętach i odchylaniu głowy do tyłu.
Bóle głowy pochodzenia szyjnego, czasami promieniujące do skroni lub czoła.
Ograniczona ruchomość szyi, zwłaszcza utrudnione spoglądanie do tyłu, np. podczas cofania samochodem.

Odcinek piersiowy:

Ból w górnej części pleców, który może być mylony z dolegliwościami ze strony serca lub płuc.
Uczucie sztywności klatki piersiowej, szczególnie przy głębokim oddychaniu.
Nasilenie bólu przy długotrwałym siedzeniu oraz skrętach tułowia.

Odcinek lędźwiowy:

Ból zlokalizowany w dolnej części pleców, promieniujący do pośladków i bocznej części uda.
Nasilenie bólu podczas długotrwałego stania, chodzenia, a także przy skrętach i odchylaniu tułowia do tyłu.
Uczucie „blokady” kręgosłupa, które czasem ustępuje po usłyszeniu charakterystycznego trzasku.

Zaawansowana artroza stawów międzykręgowych może prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak:

Zwężenie kanału kręgowego – tworzenie się osteofitów może powodować ucisk na rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe. Może prowadzić do wystąpienia objawów rwy kulszowej lub rwy barkowej.
Torbiele maziówkowe – staw może produkować nadmierną ilość płynu stawowego, co prowadzi do powstawania torbieli, które również mogą uciskać na struktury nerwowe.
Sklerotyzacja – dodatkowo ogranicza ich ruchomość i zwiększa sztywność kręgosłupa.

Leczenie artrozy stawów międzykręgowych ma na celu złagodzenie bólu, poprawę ruchomości oraz zahamowanie dalszego postępu choroby. Obejmuje leczenie farmakologiczne, zmianę stylu życia, wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie stabilizujące kręgosłup, rehabilitację i fizjoterapię, a w razie potrzeby leczenie operacyjne.

Artroza biodra

Staw biodrowy to jeden z najważniejszych elementów układu ruchu człowieka – codziennie pozwala nam chodzić, siadać, wstawać i wykonywać wiele innych ruchów. W przypadku, gdy dochodzi do rozwoju artrozy biodra, zwanej też koksartrozą, każde z tych podstawowych działań zaczyna sprawiać trudność, a nawet ból. Choroba ta postępuje stopniowo, prowadząc do coraz większych ograniczeń i zmniejszenia komfortu życia.

Koksartroza to rodzaj choroby zwyrodnieniowej, w której dochodzi do stopniowego uszkodzenia chrząstki stawowej pokrywającej powierzchnie stawu biodrowego. Chrząstka ta działa jak naturalna poduszka amortyzująca, zapobiegając tarciu kości o siebie. W wyniku choroby stopniowo się ściera, aż w końcu znika niemal całkowicie, co prowadzi do poważnych deformacji stawu i trudnych do zniesienia dolegliwości bólowych.

Przyczyny artrozy biodra mogą być różne. Czasami pojawia się jako naturalny skutek starzenia się organizmu, gdy chrząstka zużywa się z biegiem lat. W innych przypadkach wynika z wad wrodzonych, takich jak dysplazja stawu biodrowego, która powoduje nieprawidłowe ułożenie głowy kości udowej w panewce biodrowej. Czynnikiem ryzyka są także palenie papierosów, kontuzje i złamania, nadwaga i otyłość prowadzące do przeciążenia stawu, a także niektóre choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy hemofilia.

Pierwsze oznaki artrozy biodra często bywają bagatelizowane, ponieważ ból pojawia się tylko przy obciążeniu kończyny, np. podczas dłuższego chodzenia lub wchodzenia po schodach. Początkowo dyskomfort lokalizuje się w pachwinie, lecz może promieniować aż do kolana lub odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W miarę postępu choroby dolegliwości nie ustępują nawet w spoczynku, pojawia się sztywność stawu i ograniczenie jego ruchomości. Ból nasila się pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania danego ruchu.

Typowym objawem jest również „trzeszczenie” w biodrze, czyli uczucie tarcia i szorstkości podczas ruchu. W bardziej zaawansowanych stadiach dochodzi do przykurczu zgięciowego, który zmienia sposób chodzenia – pacjent unika obciążania chorej nogi, co prowadzi do osłabienia i zaniku mięśni uda oraz pośladków. W efekcie chory zaczyna poruszać się kołyszącym krokiem, a w skrajnych przypadkach musi wspierać się laską lub kulami łokciowymi.

Podstawowym badaniem wykorzystywanym do diagnostyki artrozy biodra jest rentgen stawu biodrowego. Oprócz RTG lekarz może zlecić również rezonans magnetyczny, który pozwala ocenić stan chrząstki oraz struktur miękkich otaczających staw. Badanie krwi może natomiast pomóc w wykluczeniu innych schorzeń, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów.

Leczenie artrozy biodra zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Na wczesnym etapie celem terapii jest przede wszystkim złagodzenie bólu, utrzymanie sprawności stawu i spowolnienie procesu zwyrodnieniowego. W tym celu stosuje się leczenie farmakologiczne, rehabilitację i fizjoterapię oraz zmianę stylu życia. Osoby z nadwagą czy otyłością powinny dążyć do redukcji masy ciała, co znacznie odciąży stawy biodrowe. Należy również unikać długiego siedzenia i nieruchomego stania – lepiej często zmieniać pozycję i wykonywać drobne ruchy w ciągu dnia. Jeśli choroba osiąga zaawansowane stadium i powoduje silne dolegliwości bólowe uniemożliwiające normalne funkcjonowanie, konieczne może być leczenie operacyjne.

Artroza barku

Artroza barku, czyli choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego, to postępujące schorzenie, które prowadzi do degeneracji chrząstki stawowej oraz zmian w strukturach kostnych, więzadłowych i mięśniowych barku. Choć nie jest tak powszechna jak artroza kolana czy biodra, to może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie, ograniczając ruchomość kończyny górnej i powodując przewlekły ból.

Zwyrodnienie stawu barkowego jest efektem wieloletnich przeciążeń i mikrourazów, które stopniowo niszczą chrząstkę stawową. Do najczęstszych przyczyn należą:

Intensywna aktywność fizyczna – sportowcy, zwłaszcza siatkarze, piłkarze ręczni, kulomioci, dyskobole czy tenisiści, często przeciążają barki, wykonując powtarzalne ruchy rzutowe i uderzeniowe.
Obciążenie zawodowe – osoby pracujące jako murarze, tynkarze, malarze, mechanicy czy pracownicy linii produkcyjnych przez lata wykonują ruchy wymagające podnoszenia rąk nad głowę, co prowadzi do szybszego zużycia stawu.
Urazy i kontuzje – zwichnięcia, złamania, a nawet drobne uszkodzenia struktur barku mogą przyspieszać rozwój zwyrodnienia, prowadząc do stopniowej degeneracji tkanek.
Czynniki genetyczne i wiek – po 60. roku życia ryzyko artrozy barku znacząco wzrasta. Statystyki pokazują, że co trzecia osoba w tej grupie wiekowej ma zmiany zwyrodnieniowe stawu barkowego.
Choroby reumatologiczne – zapalne choroby stawów, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), mogą uszkadzać chrząstkę, przyspieszając rozwój zwyrodnienia.
Nadwaga i palenie papierosów – otyłość zwiększa obciążenie stawów, a palenie pogarsza ukrwienie chrząstki, osłabiając jej zdolność do regeneracji.

Artroza barku zwykle rozwija się powoli. Na początku ból pojawia się tylko podczas ruchu i znika po odpoczynku, ale z czasem staje się coraz bardziej dokuczliwy. Do typowych dolegliwości należą:

Ból barku – początkowo pojawia się tylko przy wykonywaniu ruchu, zwłaszcza przy podnoszeniu ręki, później także w spoczynku, często nasilający się w nocy. Zwiększa swoje natężenie pod koniec dnia. Najsilniejszy jest na początku wykonywania danego ruchu.
Ograniczona ruchomość – pacjenci mają trudności z podnoszeniem ręki, sięganiem po przedmioty czy wykonywaniem codziennych czynności, takich jak ubieranie się czy czesanie włosów.
Osłabienie mięśni – choroba prowadzi do zaniku mięśni barku i ramienia, przez co ręka staje się słabsza, a trzymanie cięższych przedmiotów sprawia trudność.
Trzeszczenia i przeskakiwania w stawie podczas ruchu, co wskazuje na nierówność powierzchni stawowych.
Obrzęk i wysięk w stawie – stan zapalny może prowadzić do gromadzenia się płynu w stawie, co powoduje dodatkowe dolegliwości bólowe i uczucie sztywności.

W zaawansowanych stadiach choroby bark może stać się niemal całkowicie sztywny, a każdy ruch wywoływać silny ból.

Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej barku opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym i diagnostyce obrazowej. Najczęściej wykonuje się RTG barku, USG stawu barkowego (przydatne w ocenie struktur miękkich, np. uszkodzeń ścięgien), a także rezonans magnetyczny, gdy konieczna jest dokładniejsza ocena tkanek stawowych i stopnia uszkodzenia chrząstki.

Leczenie choroby zwyrodnieniowej barku dobiera się indywidualnie w zależności od stopnia zaawansowania zmian. Na wczesnym etapie artrozy można zastosować metody nieinwazyjne, które pomagają złagodzić objawy i spowolnić postęp choroby: leczenie farmakologiczne, fizjoterapię i rehabilitację oraz zmianę stylu życia. Regularne wykonywanie ćwiczeń pomaga poprawić zakres ruchu, wzmocnić mięśnie i zmniejszyć ból. Wśród zalecanych ćwiczeń znajdują się krążenia ramion, wymachy, rozciąganie mięśni barku oraz ćwiczenia z taśmą oporową. Ponadto, konieczna jest modyfikacja codziennych czynności, tak aby unikać przeciążeń i nie nadwyrężać barku, np. unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów czy długotrwałego trzymania rąk nad głową.

Jeżeli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, a ból i sztywność barku znacznie ograniczają funkcjonowanie, lekarz może zalecić operację.

Artroza 4. stopnia

Artroza 4. stopnia to najbardziej zaawansowana postać choroby zwyrodnieniowej stawów. W tym stadium chrząstka stawowa jest niemal całkowicie zniszczona, co powoduje bezpośrednie tarcie kości o kość, wywołując intensywny ból, stan zapalny i poważne ograniczenie ruchomości stawu. Choroba na tym etapie ma nieodwracalny charakter i znacząco wpływa na jakość życia pacjenta, często prowadząc do niepełnosprawności.

Artroza jest procesem stopniowym, który zaczyna się od drobnych uszkodzeń chrząstki, a następnie prowadzi do jej całkowitej degradacji. W początkowych stadiach choroby chrząstka traci elastyczność, staje się szorstka i cieńsza. Z czasem pojawiają się pęknięcia, a w końcu dochodzi do jej całkowitego zaniku. W efekcie kości, które wcześniej były chronione przez chrząstkę, zaczynają ocierać się o siebie. W odpowiedzi organizm podejmuje próbę „naprawy” uszkodzonego stawu, tworząc osteofity, czyli wyrośla kostne. Te jednak zamiast pomagać, dodatkowo ograniczają ruchomość stawu i zwiększają ból.

Choroba na tym etapie wywołuje szereg uciążliwych dolegliwości, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie.

Silny ból – odczuwalny nie tylko podczas ruchu, ale także w spoczynku. Często nasila się w nocy i przy zmianach pogody.
Obrzęk i stan zapalny – w stawie może gromadzić się nadmiar płynu stawowego, co powoduje opuchliznę i sztywność.
Deformacja stawu – kości zmieniają swoje ustawienie, co może prowadzić do wykrzywienia kończyny (np. w kształt litery „O” lub „X” w przypadku kolan).
Zaniki mięśni – w wyniku unikania ruchu mięśnie wokół stawu osłabiają się, co jeszcze bardziej pogarsza jego stabilność.
„Zablokowanie” ruchu – staw może być tak uszkodzony, że wykonanie nawet najprostszych czynności, takich jak wstawanie z krzesła czy chodzenie po schodach, staje się niezwykle trudne.

Aby określić, czy pacjent cierpi na artrozę 4. stopnia, lekarz przeprowadza dokładny wywiad, badanie fizykalne oraz zleca badania obrazowe, takie jak rentgen, rezonans magentyczny czy tomografia komputerowa. Do klasyfikacji zaawansowania choroby zwyrodnieniowej stawu używa się m.in. skali Kellgrena-Lawrence’a, gdzie stopień 4 oznacza niemal całkowite zniszczenie stawu z wyraźnym zwężeniem szpary stawowej lub gdy jest ona wręcz niewidoczna, bardzo dużymi osteofitami i zniszczeniem komórek kostnych.

Na tym etapie choroby leczenie zachowawcze ma głównie charakter paliatywny – jego celem jest zmniejszenie bólu i poprawa jakości życia pacjenta. Stosuje się leki przeciwbólowe (np. paracetamol, opioidy) i przeciwzapalne (NLPZ), a także zastrzyki dostawowe z kwasu hialuronowego czy sterydów. Ulgę może przynosić rehabilitacja i fizjoterapia. Z kolei stosowanie pomocy ortopedycznych, takich jak ortezy czy laski, odciąża chory staw i ułatwia poruszanie się. Jeśli metody zachowawcze nie przynoszą efektów, konieczne może być leczenie operacyjne. W wielu przypadkach jedyną skuteczną metodą jest endoprotezoplastyka, która pozwala odzyskać sprawność i powrócić do normalnej aktywności.

Bibliografia:

Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Red. Kruczyński, Jacek . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023, 1033 s. ISBN 978-83-01-23260-3, doi: https://doi.org/10.53271/2023.074
Ortopedia i traumatologia. Tom 1-2. Red. Gaździk, Tadeusz Sz. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2010, 707 s. ISBN 978-83-200-6085-0
Martel-Pelletier, J. et al. Osteoarthritis. Nat Rev Dis Primers 2, 16072 (2016).
Romanowski, W., Zdanowska, A. & Romanowski, M. Choroba zwyrodnieniowa stawów — aktualne standardy leczenia. Rheumatology Forum 2, 52–57 (2016).
Klimiuk, P. A. & Kuryliszyn-Moskal, A. Choroba zwyrodnieniowa stawów. Reumatologia. (2012).