Zapalenie osierdzia  

Co to jest zapalenie osierdzia i jakie są jego przyczyny?

Zapalenie osierdzia jest procesem zapalnym, któremu często towarzyszy nadmierne gromadzenie się płynu w worku osierdziowym.

Przyczyn tej choroby jest kilka, najczęściej jednak ma ona związek z czynnikami zakaźnymi. Tutaj na pierwszym miejscu znajdują się infekcje wirusowe, których najczęstszym przedstawicielem jest wirus Coxsackie. Bakterie również mogą doprowadzić do stanu zapalnego, które może powodować gromadzenie się ropy między blaszkami osierdzia. Jest to jednak sytuacja zdecydowanie rzadsza. Problem ten dotyczy głównie osób z obniżoną odpornością, przewlekle nadużywających alkoholu, po operacjach w obrębie klatki piersiowej, czy chorych na AIDS.

Również niektóre choroby przewlekłe doprowadzają do powyższych problemów. Są to między innymi dolegliwości reumatologiczne, takie jak twardzina układowa, toczeń rumieniowaty, czy reumatoidalne zapalenie stawów. Z innych chorób, które wiążą się z ryzykiem zapalenia osierdzia, można wymienić niedoczynność tarczycy, czy zaawansowana niewydolność nerek. W przypadku tej ostatniej zapalenie osierdzia nazywa się mocznicowym.

Inne sytuacje, w których dochodzi do uszkodzenia osierdzia i możliwości rozwoju zapalenia to urazy w obrębie klatki piersiowej, stan po zawale serca, napromienianie okolicy klatki piersiowej z powodu nowotworu, czy niektóre leki.

Kilka słów o osierdziu

W największym uproszczeniu można powiedzieć, że osierdzie jest „workiem” otaczającym nasze serce. Stąd też jego inna nazwa to worek osierdziowy. Jest ono zbudowane z dwóch warstw, pomiędzy którymi znajduje się niewielka ilość płynu. Zadaniem osierdzia jest między innymi utrzymanie serca w jednym położeniu w klatce piersiowej, czy oddzielenie go od innych narządów jak na przykład płuca. Niewielka ilość płynu, o której była mowa, ma z kolei niwelować tarcie między jego warstwami, podczas ciągłego bicia serca. Niestety, jak każdy narząd naszego ciała, również osierdzie może dotknąć proces chorobowy. Jednym z nich jest jego zapalenie.

Jakie są objawy choroby?

Początkowo może pojawić się stan podgorączkowy, lub nawet gorączka. Dodatkowo mogą dołączyć się bóle mięśni i uczucie rozbicia. Objawy te mogą wyprzedzić, pojawiający się potem ból choć nie zawsze. Ten ostatni może promieniować do pleców, szyi, ramion czy lewego barku. Zazwyczaj jest on też bardziej odczuwalny kiedy pacjent leży, a ustępuje w pozycji siedzącej. Niekiedy w wyniku zapalenia w osierdziu gromadzi się płyn, uciskając na serce. Taki stan nazywa się tamponadą serca. Objawia się ona dusznością, zmniejszoną wydolnością fizyczną, czy nawet omdleniami. Przy tamponadzie dodatkowo może występować przyspieszona akcja serca, spadek ciśnienia i poszerzenie żył szyjnych.

Jak zdiagnozować problem?

Chorobę rozpoznaje się na podstawie obecnych objawów i badań dodatkowych. W badaniach krwi zwracać może uwagę przyspieszone OB, a w przypadku infekcji bakteryjnej podniesiony poziom białka CRP czy krwinek białych. Oczywiście badanie, które chyba każdy kojarzy z sercem, czyli EKG, również poprzez swój nieprawidłowy zapis może zdradzić obecność choroby. W badaniach obrazowych główną rolę odgrywa USG serca. Może ono wykazać zwiększoną ilość płynu w osierdziu, oraz nieprawidłowości związane z pracą serca które towarzyszą zapaleniu. Pomocne okazują się też RTG i tomografia komputerowa klatki piersiowej.

Jak leczy się zapalenie osierdzia i do kogo zgłosić się po pomoc?

W zależności od ciężkości przebiegu, leczenie może odbywać się w domu lub konieczny jest pobyt w szpitalu. Niektóre tylko czynniki, wiążące się z obowiązkową hospitalizacją to gorączka powyżej 38 st. C., duża objętość płynu w osierdziu, która może powodować objawy tamponady, czy jednoczesne zapalenie osierdzia i serca.

Do stosowanych medykamentów zaliczają się aspiryna lub inne leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. W przypadku ich słabego działania można zastosować sterydy, jednak trzeba się upewnić, czy nie występują przeciwwskazania do ich stosowania.

W przypadku zakażenia bakteryjnego stosuje się antybiotyki. Jeśli pojawi się ropa, konieczny może być zabieg jej usunięcia i podania antybiotyku do osierdzia.

W przypadku zapalenia osierdzia towarzyszącego rozmaitym chorobom przewlekłym, najlepszą metodą leczenia i zapobiegania nawrotom jest dobre kontrolowanie głównej choroby.

Oczywistym jest również, aby ograniczyć swoją aktywność fizyczną do czasu ustąpienia objawów, oraz powrotu do normy wyników krwi i zapisu EKG.

Specjalistą odpowiedzialnym za problemy sercowe jest kardiolog. To do niego za pośrednictwem lekarza rodzinnego powinniśmy się udać.

Aby uzyskać więcej informacji o chorobie polecamy stronę internetową Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego.