Hipercholesterolemia

Co to jest hipercholesterolemia?

Najprościej ujmując jest to zbyt duże stężenie cholesterolu we krwi. Transportowanie cholesterol we krwi odbywa się za pomocą dwóch głównych białek HDL (tak zwany „dobry cholesterol”) i LDL (tak zwany „zły cholesterol”). To zbyt duże stężenie tego drugiego jest przyczyną groźnej hipercholesterolemii. U osób zdrowych za nieprawidłowe uznaje się LDLC równe lub wyższe 115mg/dl (3 mmol/l).

Jakie są przyczyny hipercholesterolemii?

Hipercholesterolemię można podzielić na pierwotną i wtórną.

1. Pierwotna – jej przyczyną jest nakładanie się czynników genetycznych i środowiskowych, najczęściej żywieniowych. W tym typie rozróżniamy postać monogenową (zależną od jednego genu), jest to wtedy hipercholesterolemia rodzinna. Druga zaś to postać wielogenowa (na jej rozwój wpływ ma więcej niż jeden gen).
   Hipercholesterolemia rodzinna (monogenowa) – stężenia LDL-C w tej postaci wynoszą zazwyczaj 200-400mg/dl. Najczęściej dziedziczona jest jako cecha autosomalna dominująca i związana z mutacją genu receptora LDL.
   Hipercholesterolemia wielogenowa – ogólnie jest to najczęstsza postać. Wiąże się nie tylko z mutacjami wielu genów, ale także z nieodpowiednią dietą. Zwłaszcza obfitą w nasycone kway tłuszczowe i cholesterol) Stężenie LDL-C jest zazwyczaj niższe niż w postaci rodzinnej
   
2. Hipercholesterolemia wtórna – związana jest z chorobami towarzyszącymi takimi jak:
   – niedoczynność tarczycy
   – zespół nerczycowy
   – choroby wątroby przebiegające z zastojem żółci
   – leki: progestageny, kortykosteroidy, niektóre leki wykorzystywane w leczeniu zakażenia HIV, niektóre leki moczopędne i niektóre β-blokery
   – zespół Cushinga
   – anoreksja (jadłowstręt sychiczny).

Czym może się charakteryzować hipercholesterolemia?

Typowym objawem w postaci rodzinnej są tak zwane kępki żółte czyli żółtaki. Są to zmiany grudkowe najczęściej w okolicach powiek. Mogą występować na palcach u rąk czy w okolicy ścięgna Achillesa. Pośrednim objawem mogą być przedwczesne objawy miażdżycy przeważnie w formie choroby niedokrwiennej serca.

Jak ją rozpoznać?

Przede wszystkim należy wykonać lipidogram osocza, czyli inaczej profil lipidowy, który polega na pobraniu krwi żylnej. Należy wykonać je na czczo. W przypadku hipercholesterolemii rodzinnej berze się pod uwagę dane z wywiadu np.: ciężka hipercholesterolemia u krewnych 1. stopnia oraz przedwczesna choroba niedokrwienna serca u chorego i u jego krewnych 1. stopnia. Nie ma potrzeby wykonywania badań genetycznych ponieważ nie zmienia to postępowania u chorych.

Jak leczyć hipercholesterolemię?

Uzależnienie leczenia wynika z ryzyka choroby niedokrwiennej serca i wyjściowego stężenia LDL-C. Na podstawie np. skali SCORE, lekarz ustala najodpowiedniejszą dla każdego pacjenta terapię. Przede wszystkim należy zmienić styl życia. Trzeba ograniczyć spożywanie nienasyconych kwasów tłuszczowych. Są to między innymi produkty bogate w tłuszcze zwierzęce, olej palmowy czy kokosowy. Zaleca się zastąpienie ich wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi omega-6 oraz jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi, czyli tłuszczami roślinnymi. Należy też ograniczyć tak zwane tłuszcze trans, które znajdują się w gotowych wyrobach cukierniczych. Warto wprowadzić też regularne ćwiczenia fizyczne.

Jeżeli chodzi o leczenie farmakologiczne, lekami pierwszego wyboru są statyny. Zmniejszają one produkcję cholesterolu przez organizm ludzki oraz przyspieszają jego metabolizm. Oprócz tego wpływają na stabilizację blaszek miażdżycowych oraz dają efekt przeciwzakprzepowy. Niestety leki te jak każde inne mają swoje działania niepożądane, więc należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza.

Innym lekiem jest ezetynib, który zmniejsza stężenie cholesterolu w surowicy. Może być stosowany łącznie ze statynami lub pojedynczo w przypadku nietolerancji statyn.

Kolejnymi lekami są żywice jonowymienne. Pośrednio zmniejszają zawartość cholesterolu w komórkach wątroby. Należy je stosować, kiedy nie są wskazane statyny np. u kobiet w ciąży, gdy są źle tolerowane lub niewystarczająco skuteczne.

W przypadku ciężkiej hipercholesterolemii, trudności w osiągnięciu docelowego stężenia LDL-C lub nietolerancji statyn, stosuje się inhibitory PCSK9. Do grupy tych leków należy ewolokumab czy alirokumab. Leki te podawane są we wstrzyknięciach raz na 2 lub 4 tygodnie.

Lomitapid to dopuszczony od niedawna nowy lek w Unii Europejskiej. Jego działanie polega na zmniejszeniu tworzenia się cząsteczek LDL.

Warto udać się do lekarza rodzinnego, kardiologa i lekarza internisty, a nawet endokrynologa, gdyż przyczyny hipercholesterolemii mogą mieć podłoże w licznych problamach zdrowotnych.

Co można jeść?

Przede wszystkim należy unikać margaryn twardych, frytury oraz gotowych wyrobów cukierniczych, produktów typu fast food, a także żywności gotowej do szybkiego przygotowania.

W jadłospisie należy uwzględnić chude produkty mleczne, chude mięso i wędliny, tłuszcze roślinne (szczególnie olej rzepakowy, oliwa z oliwek oraz margaryna miękka. Produkty z dodatkiem steroli lub stanoli roślinnych. Warto kilka razy w tygodniu zjeść danie z tłustej ryby morskiej, bogatej kwasy tłuszczowe omega-3. Jeżeli chodzi o produkty zbożowe, należy wybierać te które są pełnoziarniste. Dobrze jest ograniczyć sól lub zastąpić ją ziołami.